1-mavzu: “Mikroiqtisodiyot” fanining predmeti va o’rganish uslubi “Mikroiqtisodiyot” fani

4. Firmaning moliya siyosati. Soliqlarni to’lash tartibini, soliqlardan imtiyoz, davlatdan subsidiya va kredit olish yo’llarini aniqlaydi.

5. Firmaning raqobat siyosati. Raqobatda ishtirok etish yoki etmaslik, raqobatni qaysi usuli bilan ishtirok etish, qanday vositalardan foydalanish yo’lini belgilaydi.

Firma siyosati bozordagi vaziyatga va davlatning siyosatiga moslashib borishni bildiradi.

2. Bozor iqtisodiyotida davlatning roli

Har bir mamlakatning milliy manfaati bo’lib buni davlat ifodalaydi.Davlat esa fuqorolik jamiyatining umummilliy siyosiy instituti bo’lib, uning asosiy funktsiyasi shu jamiyatni boshqarishdir.Jamiyatdagi turli manfaatlarni uyg’unlashtirib, ularni yagona milliy manfaatga birlashtiruvchi kuch ham davlat hisoblanadi.CHunki siyosiy partiyalar, jamoat tashkilotlari va uyushmalari manfaati ham borki ular jamoa , korporativ manfaatdir.

Davlatning iqtisodiyotga aralashuvi ikki yo’nalishda kechadi.

1.Iqtisodiyotning davlat sektorini hosil etuvchi korxona va tashkilotlar milliy iqtisodiyotning bir bo’g’ini sifatida tovar va xizmatlar yaratib, bozor munosabatlarida ishtirok yetadi.

2. Davlat umumiy manfaatlarni ifodalovchi kuch sifatida milliy iqtisodiyotni tartiblashda ishtirok etadi.

Davlat xonadon va firmalar o’rtasida turib ularning aloqalarini tartibga soladi.Davlatning ist’emoli uning buyurtmalari orqali talabni oshirib, firmalar uchun bozor yaratib beradi. Davlatning xonadonlarga beradigan pul transfertlari ularning xarid qobilyatlarini oshiradi.Bu esa o’z navbatida talabni oshirib firmalar bozorini kengaytiradi.Davlat sektorining korxonalari o’z tovar va xizmatlarini bozorga chiqarib u yerdagi taklifni oshiradi.Davlat sektori hamma uchun zarur, lekin rentabelligi pastligidan firmalar qo’l urmaydigan tovar va xizmatlarni yaratadi.Asosan davlat sektori ishlab chiqarish infratuzilmasi xususan, yoqilg’i energetika, transport, yo’l xo’jaligi, suv xo’jaligi, aloqa kabi sohalarni qamrab oladi.

Davlat ham itisodiyot sub’ekti lekin, u oddiy sub’ekt emas, balki iqtisodiyotni tartiblab turuvchi subektdir.

Iqtisodiy aloqalarning globalizatsiya darajasiga chiqishi davlatning iqtisodiyotdagi rolini oshirsa, korxonalarda bozorga qarab o’z faoliyatini o’zi tartiblashga intilishi bu rolni cheklaydi.

Fan-texnika taraqqiyoti korxonalarni mikrodarajada boshqarishning eng mukammal vositalarini yaratdi.bunga misol qilib boshqarishning krmpyuterlashuvini, korxonalarning global axborotlar tarmog’iga chiqishni olish mumkin.buning natijasida korxonadar bozor haqida atroflicha axborotga ega o’ladilar, bundan foydalanib bozorni prognoz qiladilar.Natijada o’z faoliyatini o’zi tartibga solish imkoniyati kengayib boraveradi.

Iqtisodiy aloqalarning global tus olishi davlatning rolini kuchaytirsa, o’zini o’zi tartibga solish bu kuchni cheklaydi. SHu sababli davlatning iqtisodiyotga aralashuvi meyorida bo’lishi talab qilinadi.

Davlatning iqtisodiyotga aralashuv meyori shundan iboratki, davlatning faoliyati bozor mexanizmining ishlashiga xalaqit bermasligi, aksincha bunga sharoit yaratib berishi kerak, zarur bo’lganda bu mexanizm ishini to’ldirib turishi ham talab qilinadi.

Hozirgi bozor iqtisodiyotida tartiblashning bozor mexanizmi bilan davlat mexanzmi birgalikda amal qiladi. Biroq bularning nisbati sharoitga qarab turlicha bo’ladi.Masalan, Italiya, Avtriya, Frantsiya, SHvedtsiyada davlatning roli kuchli bo’lsa, AQSH, YAponiya va Germaniyada bu nisbatan kuchsiz.