1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

Xodimning vafoti munosabati bilan mehnat shartnomasini bekor qilish MK 106-moddasining 5-bandida ko’zda tutilgan. Xodimning vafoti to’g’risidagi guvohnoma mehnat shartnomasini bekor qilish uchun nasos bo’ladi. Vafot etgan xodimning tegishli pul hisobidan tashqari, vafot etgan xodimning oila a’zolariga yoki uni ko’lishi marosimini zimmasiga olgan boshqa shaxslarga ish beruvchi ko’mish uchun O’zbekiston Respublikasida belgilangan eng kam ish haqining kamida uch baravari miqdorida nafaqa to’lashi shart. Mehnat jarohati, kasb kasalligi yoki mehnat vazifalarini bajarish bilan bog’liq holda sog’lig’iga boshqa shikast yetkazilganligi tufayli xodim vafot etgan taqdirda vafot etgan shaxsning oila a’zolariga yoki uning qaramog’ida bo’lgan shaxslarga mazkur korxonaning jamoa shartnomasida belgilangan miqdorda, lekin marhumning olti yillik o’rtacha ish haqidan kam bo’lmagan miqdorda bir yo’la beriladigan nafaqa to’lanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1.Abduqayumov A. «Kontrakt bo’yicha ish yuritish». Toshkent: «Adolat»-1994 yil, 5-46 betlar.

2.Gasanov M.Yu., Sokolov Ye.A. «O’zbekiston Respublikasida mehnat shartnomasi» Toshkent-1996 yil, 5-359 betlar.

3.Karimova O., G’affarov Z. «Davlat va huquq asoslari». Toshkent: «O’qituvchi»-1995 yil, 388-408 betlar.

4.Chjen V.A. «Zakonadatelnie osnovi rinka». Toshkent: «Sharq», 414-425 betlar.

5.O’zbekiston Respblikasining Mehnat Kodeksi. Toshkent: «Adolat»-1996 yil, 34-57 betlar.

6.O’zbekiston Respublikasi Mehnat Qonunchiligi bo’yicha me’yoriy–huquqiy hujjatlar to’plami. Toshkent: «O’zbekiston»-2006 yil, 37-63 va 141-206 betlar.
7-mavzuni mustahkamlash uchun test topshiriqlari.
1.O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining necha moddasida mehnat shartnnomasiga ta’rif beriladi?

a) 70-moddasida

b)71-moddasida

v) 72-moddasida

g) 73-moddasida

d) 74-moddasida

2.Mehnat shartnomasining taraflari keltirilgan to’g’ri javobni belgilang?

a)ish beruvchi

b)xodim

v)tashkilot

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri

3.Mehnat shartnomasi shartlari qanday shartlarga bo’linadi?

a)zarur (asosiy)

b)qo’shimcha (ixtiyoriy)

v)maxsus

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri.

4.Garchi shartnoma uchun majburiy bo’lmasa ham, taraflarning xohishiga ko’ra, qayd etilishi mumkin bo’lgan shartlar qanday shartlar hisoblanadi?

a)zarur (asosiy) shartlar

b)qo’shimcha shartlar

v)umumiy shartlar

g)alohida shartlar

d)boshqa zarur shartlar.

5.Mehnat shartnomasining zarur (asosiy) shartlarini qanday shartlarga ajratish mumkin?

a)umumiy shartlar

b)alohida shartlar

v)boshqa zarur shartlar

g)a va b javoblari to’g’ri

d) a, b va v javoblari to’g’ri.

6.MKning 75-moddasiga muvofiq, mehat shartnomalari qancha muddatga tuzilishi mumkin?

a)nomuayyan muddatga

b)besh yildan ortiq bo’lmagan muddatga

v)muayyan ishni bajarish vaqtiga mo’ljallab tuzilishi mumkin

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri.

7.Keng ma’noda «mehnat shartnomasini tuzish» qanday tushucha bilan tengdir?

a)ishga qabul qilish

b)ish joyini o’zgartirish

v)ish vaqtini normalashtirish

g)mehnatni tashkil etish

d)ish tashlash.

8.Ishga qabul qilish jarayonini shartli ravishda qanday bosqichlarga bo’lish o’rinli hisoblanadi?

a)ishga kirishda tanishuv marosimi

b)mehnat shartnomasini tuzish

v)ishga qabul qilish to’g’risida buyruq chiqarish

g)a va b javoblari to’g’ri

d) a, b va v javoblari to’g’ri.

9.Ish beruvchi mehnat shartnomasii tuzish chog’ida qaysi xodimlarni tibbiy ko’rikdan o’tkazishni tashkil qilishi shart?

a)o’ sakkiz yoshga to’lmaganlar

b)oltmish yoshga to’lgan erkaklar, ellik besh yoshga to’lgan ayollar

v)nogironlar

g)mehnat sharoiti noqulay ishlarda, tungi ishlarda va transport harakati bilan bog’liq ishlarda band bo’lmaganlar

d)barcha javoblar to’g’ri.

10.Ishga qabul qilishda talab qilinadigan hujjatlar Mkning nechanchi moddasida ko’rsatilgan?

a)78-moddasida

b)79-moddasida

v)80-moddasida

g)81-moddasida

d)82-moddasida.

11.Ishga qabul qilish vaqtida ishga kirayotgan shaxs qanday hujjatlarni taqdim etadi?

a)pasportii

b)mehnat daftarchasini

v)diplom yoki guvohomasini

g)harbiy biletini

d)barcha javoblar to’g’ri.

12.Mehnat shartnomasi bir xil kuchga ega bo’lgan kamida necha nusxada tuziladi?

a)bir

b)ikki

v)uch

g)to’rt

d)besh.

13.Qanday toifadagi xodimlarga dastlabki sinov belgilanmaydi?

a)homilador ayollarga

b)uch yoshga to’lmagan bolasi bor ayollarga

v)korxona uchun belgilangan kvota hisobidan ishga yuborilganshaxslarga

g) a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri.

14.Mehnat shartnomasini o’zgartirish qanday tushunchalarni o’z ichiga oladi?

a)mehnat shartlari

b)boshqa ishga o’tkazish

v)ish joyini o’zgartirish

g)barcha javoblar to’g’ri

d)barcha javoblar noto’g’ri.

15. .. .. deganda mehnatni amalga oshirishga asos bo’ladigan ijtimoiy va ishlab chiqarish omillarining jami tushuniladi?

a)mehnat shartlarini o’zgartirish

b)boshqa ishga o’tkazish

v)ish joyini o’zgartirish

g)mehnatni tashkil etish

d)ishga qabul qilish.

16. .. .. deganda xodimning mehnat vazifasini o’zgartirishgina, ya’ni unga boshqa mutaxassislik, malaka bo’yicha ish yoki lavozim topshirish tushuniladi?

a)mehnat shartlarini o’zgartirish

b)boshqa ishga o’tkazish

v)ish joyini o’zgartirish

g)mehnatni tashkil etish

d)ish vaqtini normallashtirish.

17.Ishlab chiqarish zaruriyati munosabati bilan xodimnig roziligisiz boshqa ishga o’tkazishning eng ko’p muddati necha oydan oshmasligi kerak?

a)bir oydan

b)ikki oydan

v)uch oydan

g)to’rt oydan

d)besh oydan.

18.Mehnat shartnomasini qanday sabablarga ko’ra bekor qilish mumkin?

a)taraflarning kelishuviga ko’ra

b)muddatining tugashi bilan

v)taraflar ixtiyoriga bog’liq bo’lmagan holatlarga ko’ra

g)mehnat shartnomasida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra

d)barcha javoblar to’g’ri.

19.Mehnatshartnomasi xodimning tashabbusi bilan uning .. .. .. asosidagina bekor qilinishi mumkin?

a)ogohlantirishi

b)ishga kelmasligi

v)yozma arizasi

g)ish tashlashi

d)barcha javoblar to’g’ri.

20.Mehnat shartnomasini to’xtatish to’g’risida xodim ish beruvchini necha hafta oldin ogohlantirishi kerak?

a)bir hafta

b)ikki hafta

v)uch hafta

g)to’rt hafta

d)besh hafta.

21.Xorijiy xodimlarni ishga qabul qilishda ish beruvchida nima bo’lgan taqdirdagina yo’l qo’yiladi?

a)ruxsatnoma

b)guvohnoma

v)yo’llanma

g)yo’riqoma

d)diplom.

22.Ruxsatnoma qancha muddatga beriladi?

a)uch oy

b)olti oy

v)bir yil

g)bir yarim yil

d)ikki yil.

23.Ishga qabul qilishga necha yoshdan boshlab yo’l qo’yiladi?

a)13 yoshdan

b)14 yoshdan

v)15 yoshdan

g)16 yoshdan

d)17 yoshdan.

24.O’n besh yoshga to’lgan shaxslar kimning yozma roziligi bilan ishga qabul qilinadilar?

a)ota-onaning

b)vasiy yoki homiyning

v)mahalla raisining

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri.

25.Sinov to’g’risidagi kelishuv mehnat shartnomasining qanday sharti hisoblanadi?

a)zarur (asosiy)

b)qo’shimcha

v)umumiy

g)alohida

d)boshqa zarur shartlar.

8-mavzu: Ish vaqti va uning huquqiy asoslari.
Reja:

1.Ish vaqti tushunchasi va uning turlari

2.Ish vaqti rejimi.

3.Normal mehnat sharoitlaridan chetlashganda ish vaqtini huquqiy jihatdan tartibga solish.

Tayanch iboralar:
ish vaqti; haqiqatda ishlangan vaqt; ish vaqtini normalashtirish; ish vaqtidan faydalanish; ish vaqtini hisobga olish; ish vaqtining normal muddati; ish vaqtining qisqartirilgan muddati; to’liqsiz ish vaqti; ish vaqti rejimi; moslanuvchan ish vaqti rejimi; ishlarni tashkil etishning vaxti uslidagi vaqt rejimi; xizmat safaridagi ish vaqti rejimi; kasanachilik; kasanachi shaxslar; tungi vaqtdagi ish; dam olish va bayram (ishlanmaydigan) kunlardagi ish; ish vaqtidan tashqarii bajariladigan ish; navbatchilik; maxsus navbatchilik.
Ish vaqti tushunchasi va uning turlari.

Mehnat kodeksining 114-moddasiga binoan, xodim ish tartibi yoki grafigiga (jadvaliga) yohud mehnat shartnomasi shartlariga muvofiq, o’z mehnat vazifalarini bajarishi lozim bo’lgan vaqt ish vaqt hisoblanadi.