1-Mavzu: Mеhnаtgа хаq to’lаsh bo’yicha ijtimоiy sug’urtа vа hisоbdоr shахslаr bilаn hisоb kitоblаr. Reja

- yengil avtomobillarni ijaraga berish va avtomashinalarni haydab olib borish xizmatlari;
- aloqa korxonalarining xizmatlari va boshqalar.
9010-«Тayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar», 9020-«Тovarlarni sotishdan olingan daromadlar», 9030-«Bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlardan olingan daromadlar» hisobvaraqlarining kreditida korxonaning asosiy faoliyatidan (mahsulot sotish, ish bajarish, xizmat ko’rsatish) olingan daromadlar aks ettiriladi va 4010-«Хaridor va buyurtmachilardan olinadigan schЄtlar», 4110-«Alohida balansga ajratilgan bo’linmalardan olinadigan schЄtlar» hamda pul mablaG’larini hisobga oluvchi hisobvaraqlarning debeti bilan o’zaro korrespondensiyada bo’ladi. Oldingi davrda olingan, ammo hisobot yiliga tegishli bo’lgan daromadlar (bo’nak) summasiga pul mablaG’larini hisobga oluvchi hisobvaraqlar debetlanib, 6210-«Muddati uzaytirilgan daromad» g’ki 6310-«Хaridor va buyurtmachilardan olingan bo’naklar» hisobvaraqlari kreditlanadi.
9040-«Sotilgan tovarlarning qaytarilishi» va 9050-«Хaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar» hisobvaraqlari kontrpassiv hisobvaraq bo’lib, 9010, 9020, 9030-hisobvaraqlar summasini korrektirovka qilib turadi. 9040-hisobvaraqning debet oboroti mahsulot sotishdan tushgan tushum summasidan chiqarib tashlanadi.
Sotilgan mahsulotning qaytarib olinishiga quyidagicha provodka beriladi:
D-t 9040-«Sotilgan mahsulotning qaytarilishi»
K-t Pul mablaG’lari hisobvaraqlari.
Qaytarib olingan mahsulot va tovarlarning tannarxiga qizil storno g’zuvi orqali quyidagicha provodka beriladi:
D-t 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlar
K-t 2810, 2910, 2920-hisobvaraqlar.
Qaytarib olingan mahsulot va tovarlar bo’yicha hisoblangan QQS summasiga quyidagicha provodka beriladi:
D-t 6410-«Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzlar»
K-t 5110-«Hisob-kitob schЄti».
Hisobot davri oxirida 9040-hisobvaraqning debet saldosi yakuniy moliyaviy natijaga o’tkaziladi:
D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»
K-t 9040-«Sotilgan tovarlarning qaytarilishi».
9050-«Хaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar» hisobvaraG’ida tayg’r mahsulot va tovarlar qiymatidan xaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar hisobga olinadi. Хaridor va buyurtmachilarga chegirmalar berilganida quyidagicha provodka beriladi:
D-t 9050-«Хaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar»
K-t 4010, 4110-hisobvaraqlar.
Hisobot davri oxirida 9050-hisobvaraqning debet saldosi yakuniy moliyaviy natijaga o’tkaziladi:
D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»
K-t 9050-«Хaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar».
Sotilgan tayg’r mahsulot, tovarlar, bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlar tannarxi to’G’risidagi axborotlar quyidagi hisobvaraqlarda aks ettiriladi:
9110-«Sotilgan mahsulot tannarxi»
9120-«Sotilgan tovarlar tannarxi»
9130-«Sotilgan ish va xizmatlar tannarxi»
9140-«Davriy hisobda ТMZlarni xarid qilish va sotish»
9150-«Davriy hisobda ТMZlar bahosiga tuzatishlar».
Ushbu hisobvaraqlarning debeti ko’payishni, krediti kamayishni ko’rsatadi. 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlar tranzit bo’lib, hisobot davrining boshiga qoldiq qolmaydi.
Sotilgan tayg’r mahsulot, tovarlar, bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlar tannarxi 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlarning debeti va 2010-«Asosiy ishlab chiqarish», 2810-«Ombordagi tayg’r mahsulot», 2910-«Ombordagi tovarlar» hisobvaraqlarining krediti bilan o’zaro korrespondensiyada aks ettiriladi.
Oy oxirida mahsulot, ish va xizmatlarning haqiqiy tannarxi bilan reja tannarxi orasidagi farqi tegishli hisobvaraqlarga o’tkaziladi. Bunda quyidagicha provodkalar beriladi:
D-t 2810, 2820-hisobvaraqlar - tayg’r mahsulotga tegishli farq summasiga
D-t 9110, 9130-hisobvaraqlar - sotilgan mahsulot, ishlar va xizmatlarga tegishli farq summasiga
K-t 2010, 2310-hisobvaraqlar.
Agar ushbu farq summasi ortiqcha qilingan xarajatni ko’rsatsa, yuqoridagi provodkalar beriladi. Agarda tejalgan summani ko’rsatsa, ushbu provodkalar qizil storno g’zuvi orqali reja tannarx haqiqiy tannarxga yetkazib quyiladi.
Hisobot davri oxirida 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlarning debet oborotlaridagi summalar yakuniy moliyaviy natijaga o’tkaziladi:
D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»
K-t 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlar.
Demak, 9900-«Yakuniy moliyaviy natija» hisobvaraG’ining debetida sotilgan mahsulot, ish va xizmatlarning haqiqiy tannarxi, kreditida esa mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan tushgan sof tushum aks ettiriladi. Ushbu muomalalar bo’yicha 9900-hisobvaraqning debet va kredit oborotlarining farqi orqali mahsulot, ish, xizmatlarni sotishdan olingan yalpi foyda (zarar) aniqlanad