1-мавзу: маркетингнинг моҳияти, мақсади ва вазифалари режа

Текшириш ва назорат учун саволлар:

1. 
   Маркетинг тизимида товар тушунчасини изоҳлаб беринг.
   
2. 
   Товарнинг сифати деганда нимани тушунасиз?
   
3. 
   Товарлар қандай гуруҳланади?
   
4. 
   Товарнинг “ҳаётий даври” тушунчасини изоҳланг?
   
5. 
   Янги товар яратиш жараёни қандай босқичларни ўз ичига олади?
   
6. 
   “Товар модификацияси” нима? Товар ҳаётий давридаги ролини тушунтириб беринг.
   
7. 
   Товарнинг ҳар хил ҳаётий даври фазасида маркетинг тактикаси қандай бўлиши керак?
   
8. 
   Товарнинг рақобатбардошлигини қандай тушунасиз?
   
9. 
   Товарнинг рақобатбардошлигини таъминловчи кўрсаткичларни тушунтириб беринг.
   
10. 
    Истеъмолчилар янгиликни қабул қилиш даражасига қараб қандай гуруҳланади?
    

7-МАВЗУ: МАРКЕТИНГ ТИЗИМИДА НАРХ СИЁСАТИ
Режа:
1. Маркетинг тизимида нарх тушунчаси ва нархнинг шаклланиши
2. Нарх белгилашдаги асосий мулоҳазалар
3. Нарх стратегиялари
1. Маркетинг тизимида нарх тушунчаси ва нархнинг шаклланиши

Маркетинг комплексида нарх иккинчи элемент бўлиб, даромадни белгилайдиган асосий кўрсатгичдир. Нарх деганда махсулот, хизматлар учун ва уни сотиб олиш учун истеъмолчи сарф қиладиган пул миқдорини тушунамиз. Лекин, нарх ҳамма вақт ҳам пул шаклида ифодаланмайди. Масалан, бартер натурал алмашишининг қадимий шакли ҳисобланади.

Макроиқтисодий назария бундан 150 йил илгари ҳам, товарни сотишга фақат нарх ёрдамида таъсир кўрсатиши мумкин деб уқтириб ўтган. Бу вазиятни юқори баҳолашнининг асосий сабаби шундан иборатки, Адам Смит ва Давид Рикардолар даврида фақат бир хил хом-ашё ва бир хил истеъмол товарлари ишлаб чиқарилиб, истеъмолчилар диқатини товарнинг маркаси, ўрами ва рекламаси ёрдамида жалб қилиш имконияти деярлик мавжуд бўлмаган. Иккинчидан, маҳсулот нархига асосий эътибор қаратилганлиги, пулни миқдор жиҳатидан осон ўлчаш мумкинлиги ва нархни сифатга нисбатан талаб ва таклифда осон қўллаш мумкинлиги билан тушунтирилади.
Қуйидаги талаб ва таклифнинг классик модели кўрсатилган. Бу 17-расм маълумотидан кўриниб турибдики, талаб нархининг ўсиши билан камаяди, аксинча таклиф ортади. Ишлаб чиқарувчи нарх орқали унинг маҳсулоти қанчалик даражада кераклиги ҳақида ахборотга эга бўлади.
Эркин рақобат мавжуд бўлган бозорнинг ўзига хос-хусусиятлари шундан иборатки, таклиф етилган маҳсулотнинг маълум даражасида бозор ўз-ўзидан мувозанатга ҳаракат қилади. Масалан, ишлаб чиқарувчи ўз товарини мувозанат нархдан (Нм) баланд нархда таклиф етди деяйлик. Унда харидорлар бундай баҳони жуда юқори деб билади ва натижада маълум бир миқдордаги товар харидорини топа олмайди. Бундай ҳолатда таклиф талабдан юқори бўлади. Натижада, бозор бу товар билан тўйинади, оқибатда товар эгаси товар нархини пасайтиришга мажбур бўлади. Сотувчи товарга янги нарх белгилаганда талаб ошади ва бу ҳолда нарх талаб эгри чизиғи бўйича юқорига кўтарилади. Бу жараён то талаб ва таклиф мувозанатигача давом етади. Албатта, нарх шаклланишининг бу модели соф рақобатга асосланган бозорлар учун ишлаб чиқилган бўлиб, бу моделда кўпгина омиллар ҳисобга олинмайди. Шу сабабли ҳам бу модел нарх шаклланишида умумий ориентир бўлиб хизмат қилади.
Нарх маркетинг комплексининг асосий элементларидан бири ҳисобланиб, корхонанинг маркетинг сиёсатини ишлаб чиқишда кенг қўлланилади. Агар бу ерда товар сиёсатини, товарни сотиш ва силжитиш фаолиятини режалаштириш, товар ҳаракати каналларининг янгисини топиш узоқ вақт талаб қилса, нархни эса ташқи ва ички омилларнинг ўзгариши биланоқ тезда ўзгартириш мумкин бўлади.



Narx
Таклиф