1-Mavzu: Mantiq fanining predmeti va vazifalari. Mavzuning tayanch tushunchalari

3-savolni bayoni. Tafakkur ko’p qirrali jarayon bo’lib uni turli xil tomonidan, xususan mazmuni va shakli (strukturasi) bo’yicha tayyor holda yoki kelib chiqishi va taraqqiyotida olib o’rganish mumkin. Bularning barchasi mantiq ilmining vazifasini tashkil etadi, uning turlicha metodlaridan foydalanishiga, har xil yo’nalishlarga ajralishiga sabab bo’ladi.

Keng ma’noda mantiqni tafakkur shakllari va tafakkur qonunlarini o’rganuvchi fan, deb atash mumkin. Hozirgi vaqtda mantiqning, formal mantiq, dialektik mantiq, matematik mantiq kabi yo’nalishlarini farq qilish mumkin.

Formal mantiq tafakkurning strukturasini fikrning konkret mazmuni va taraqqiyotidan chetlashgan holda nisbatan mustaqil ravishda olib o’rganadi. Uning diqqat markazida muhokamani to’g’ri qurish bilan bog’liq qoidalar va mantiqiy amallar yotadi.

Formal mantiqqa to’g’ri tafakkur shakllari va qonunlarini o’rganuvchi falsafiy fan deb ta’rif berish mumkin.

Dialektik mantiq formal mantiqdan farqli o’laroq, tafakkurni uning mazmuni va shakli birligida, hamda taraqqiyotida olib o’rganadi.

Matematik mantiq esa tafakkurni matematik metodlar yordamida tadqiq etadi. U hozirgi zamon matematikasining muhim yo’nalishlaridan biri bo’lib, tafakkurni mantiqiy hisoblash deb ataladigan yuqori darajada abstraktlashgan va formallashgan sistemada tahlil qiladi.

Biz o’rganadigan fan formal mantiq bo’lib, hozirgi vaqtda o’zining mahsus formallashgan tiliga, to’g’ri muhokoma uyritish uchun zarur bo’lgan mantiqiy metodlari va usullariga ega.

Formal mantiq ba’zan umumiy mantiq ham deb uyritiladi. Klassik va noklassik mantiqlar uning taraqiyotining asosiy yo’nalishlari hisoblanadi. Simvolik mantiq degan ibora ham mavjud bo’lib, u formal mantiqning hozirgi bosqichini ifoda etish uchun ishlatiladi.