1-mavzu. Ma’lumotlarni boshqarish va uni tahlil qilishning yondashuvlari Ma’lumotlar bazasining maqsadi, vazifalari va asosiy tushunchalari

Ma'lumotlar bazasi sxemasini tuzish. ER-modeli. Mantiqiy darajada loyihalashda ma'lumotlar bazasi sxemalarini mavhum tasvirlashning eng keng tarqalgan usuli bu "mohiyat-aloqa" modeli. Uni ba'zan ER modeli deb ham atashadi, bu erda ER inglizcha "Entity - Relationship" iborasining qisqartmasi bo'lib, so'zma-so'z "mohiyat - aloqa" deb tarjima qilinadi.
Bunday modellarning elementlari mantiqiy sinflar, ularning atributlari va munosabatlaridir.
Biz ushbu elementlarning har birini tushuntiramiz va aniqlaymiz.
Obyektga yo'naltirilgan dasturlash ma'nosida obyekt sinfi metodsiz obyektlar sinfiga o'xshaydi. Fizik sathga o'tishda mantiqiy obyektlar bazalari ma'lum bir ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari uchun o'zaro bog'liqlik ma'lumotlar bazasi bilan solishtiriladi. Ular haqiqiy asosiy munosabatlar singari o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Keling, hozirgina berilgan obyektlarning aniqroq ta'rifini beraylik.
Sinf - bu umumiy atributlar, operatsiyalar, munosabatlar va semantikaga ega obyektlar to'plamining nomlangan tavsifi. Sinf odatda to'rtburchaklar shaklida grafik ravishda ko'rsatiladi. Har bir sinfda uni boshqa barcha sinflardan ajratib turadigan nom (matn satri) bo'lishi kerak.
Sinf atributi - bu klassning atributlari olinishi mumkin bo'lgan qiymatlar to'plamini tavsiflovchi sinfning nomlangan mulki. Sinf har qanday atributlarga ega bo'lishi mumkin (xususan, atributlarga ega emas). Atribut bilan ifodalangan xossa, bu sinfning barcha ob'ektlari uchun umumiy bo'lgan modellashtirilgan ob'ektning xossasi. Shunday qilib, atribut bu ob'ekt holatining mavhumligidir. Har qanday sinf obyektining har qanday atributi ma'lum qiymatga ega bo'lishi kerak.
O'zaro aloqalar tashqi kalitlarni deklaratsiyalash orqali amalga oshiriladi (biz bundan oldin shunga o'xshash hodisalarni uchratganmiz), ya'ni aloqalar ichida tashqi kalitlar boshqa munosabatlarning boshlang'ich yoki nomzod kalitlariga ishora qilib e'lon qilinadi. Va shu orqali bir nechta turli xil mustaqil asosiy munosabatlarni ma'lumotlar bazasi deb nomlangan yagona tizimga "bog'lash" mavjud.
Bundan tashqari, subyekt-munosabatlar modelining grafik asosini tashkil etuvchi diagrammada UML yagona modellashtirish tili yordamida tasvirlangan.
Ob'ektga yo'naltirilgan modellashtirish tili UML (yoki Unified Modeling Language) juda ko'p kitoblarning mavzusidir, ularning ko'plari rus tiliga tarjima qilingan (va ba'zilari rus mualliflari tomonidan yozilgan).
Umuman olganda, UML har xil turdagi tizimlarni modellashtirishga imkon beradi: sof dasturiy ta'minot, sof apparat, dasturiy-texnik vositalar, aralash, aniq ravishda odamlar faoliyati va boshqalar.
Ammo, bundan tashqari, yuqorida aytib o'tganimizdek, UML relyatsion ma'lumotlar bazalarini loyihalashda faol foydalanilmoqda. Buning uchun tilning kichik bir qismi (sinf diagrammalari) ishlatiladi va hatto u to'liq bo'lmaydi. Relatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash nuqtai nazaridan, model imkoniyatlari ER diagrammalarining imkoniyatlaridan unchalik farq qilmaydi.
Shuningdek, biz relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash nuqtai nazaridan ER diagrammalaridan foydalanishga asoslangan strukturaviy dizayn usullari va UML-dan foydalanishga asoslangan obyektlarga asoslangan usullar asosan terminologiyada farq qilishini ko'rsatmoqchimiz. ER modeli UMLga qaraganda kontseptual jihatdan sodda, u kamroq tushunchalar, atamalar va dasturlarga ega. Va bu tushunarli, chunki ER modellarining turli xil variantlari relyatsion ma'lumotlar bazalarini loyihalashni qo'llab-quvvatlash uchun maxsus ishlab chiqilgan va ER modellari relyatsion ma'lumotlar bazasi dizaynerining haqiqiy ehtiyojlaridan tashqarida deyarli hech qanday imkoniyatga ega emas.
UML obyektlar dunyosiga tegishli. Bu dunyo relyatsion dunyoga qaraganda murakkabroq (agar xohlasangiz, tushunarsiz, chalkashroq). UML biron bir narsani obyektga yo'naltirilgan modellashtirish uchun ishlatilishi mumkin bo'lganligi sababli, u bir necha tushunchalarni, atamalarni va relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash uchun haddan tashqari ko'p ishlarni o'z ichiga oladi. Agar biz sinf diagrammalarining umumiy mexanizmidan relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash uchun zarur bo'lgan narsani ajratib qo'ysak, unda biz boshqa belgilar va atamalar bilan aniq ER diagrammalarini olamiz.
Qizig'i shundaki, UMLda sinf nomlarini shakllantirishda siz harflar, raqamlar va hatto tinish belgilarining ixtiyoriy kombinatsiyasidan foydalanishingiz mumkin. Amalda, qisqa va mazmunli sifatlar va otlarni sinf nomlari sifatida ishlatish tavsiya etiladi, ularning har biri bosh harf bilan boshlanadi.