1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

2.5. Корхона фаолиятини режалаштириш
Режалаштириш - бу бошқариладиган хўжалик юритувчи субъектнинг ривожланиш мақсадларини, уларга эришиш усуллари ва усулларини, яқин ва келажак учун турли даражадаги батафсил фаолият дастурларини ишлаб чиқиш.
Режалаштириш жараёни қуйидаги босқичлардан ўтади:
- ҳал қилиниши керак бўлган муаммоларни шакллантириш;
- бозор шароитларини таҳлил қилиш;
мақсад ва вазифаларни асослаш;
- амал қилиш муддатини аниқлаш;
- корхонанинг мумкин бўлган ресурслари ва потентсиалидан фойдаланиш хусусиятлари;
- режалаштириш даврида мақсадларга эришишнинг асосий йўналишларини аниқлаш;
- бозор ва корхонадаги ўзгаришларни баҳолаш;
- режалаштирилган вазифаларни ижрочиларга этказиш;
- режалаштирилган кўрсаткичларни ҳақиқий маълумотлар билан таққослаш ва рухсат этилган даражадан ошган ҳолларда тузатиш.
Режалаштириш қуйидаги принципларга асосланади: а) узлуксизлик; б) эгилувчанлик; c) аниқлик.
Корхонанинг самарали ишлаши учун фаолиятнинг турли соҳаларида позицияларни аниқлашга мўлжалланган режалар тизимини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш керак. Компания қуйидаги режалаштириш турларини ажратиб туради (2.9-расм).

Расм 2.9. Корхонада режалаштириш турлари

Корхонанинг ишлаб чиқариш ва хўжалик фаолиятини амалий равишда амалга ошириш камида битта режанинг бажарилишини англатади.

Режалаштириш мўлжалланган иш ёки маълум бир харакатларни бажариш муддати, тартиби ва кетма-кетлигини кўзда тутувчи чора-тадбирлар тизими. Режалатириш тартибга солувчи жараён сифатида корхона фаолиятини якин ва узоқ истиқбол сари илгари суриш, асослаб бериш, муайянлаштириш ва изохлаб беришни ифодалайди. Режалаштириш ва башорат қилиш ўзаро алокада бўлган иккита жараён бўлиб, хўжалик фаолиятини аввалдан бажарилган хисоб-китоблар, энг кам таваккалчилик ва энг юқори натижаларга эришиш асосида юритишни кўзда тутади. Режалаштириш индикатив режа ёки башорат каби режаларни ишлаб чиқиш жараёни бўлса, режа корхонанинг маълум бир вақт мобайнида амалга оширувчи техник-иқтисодий кўрсаткичларини ўзида акс эттирувчи хужжатни ифодалайди.
Башорат қилиш хўжалик фаолияти юритувчи субъектнинг истиқболда юзага келиши мумкин бўлган холатларни илмий асослаган холда аввалдан кўра билишини ифодалайди. Стратегик режалаштириш - ўрта ва узоқ муддатли башоратлар асосида, жорий режалаштириш - киска муддатли башоратлар асосида ишлаб чиқилади.