1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

Улгуржи нархлар. Бу нархларда товарлар катта партияларда, кўтарасига сотилади. У таркибан ишлаб чиқариш харажатлари ҳамда улгуржи-савдо ташкилотлари харажатлари ва фойдасини ўз ичига олади.

Чакана нархлар. Бу товарлар бевосита истеъмолчиларга сотиладиган нархлар. Чакана нарх ўз таркибига товарнинг улгуржи нархи ҳамда чакана савдо ташкилотлари харажатлари ва фойдасини олади.

Харид нархлари. Бу нархлар давлат буюртмаси бўйича ишлаб чиқарилган товарларга белгиланади. Айрим ҳолларда бундай нархларга муайян устама ва имтиёзлар бўлиши кўзда тутилади.

Дотацион нархлар. Давлат бюджети ҳисобидан арзонлаштирилган нархлардир.

Демпинг нархлар. Бундай нархларда ишлаб чиқарувчилар бозордаги мавқеини мустаҳкамлаш ва рақибларини сиқиб чиқаришда фойдаланади. У бозорга «суқилиб кириш» нархи деб ҳам аталади.

Нуфузли нархлар. Алохининг юқори даромад олувчи қатлами ҳарид қиладиган нуфузли (обрў-талаб) товарларга белгланади.

Таърифлар. Турли хил хизматлар (телефон, транспорт, коммунал ва ҳ.к) бахоси сифатида чиқади.

Тартибга солиниши даражасига кўра нархининг қуйидаги турлари мавжуд бўлиши кўзда тутилади.

• 
  Қатъий белгиланган нархлар. Маъмурий тарзда белгиланиб, бозор кучлари таъсир кўрсатмайди ва муайян давр давомида доимий бўлиб қолади.
  
• 
  Эркин нарҳлар. Талаб ва таклиф таъсири остида вужудга келадиган бозор нархларидир.
  
• 
  Тартибга солинадиган нархлар. Айрим товарларга давлат нархларнинг юқори (истеъмолчи манфаатини кўзлаб) ва қуйи (ишлаб чиқарувчи манфаатини кўзлаб) чегарасини белгилаганда, ҳамда молиявий ва кредитли дастаклардан фойдаланиб, нархга таъсир кўрсатганда ўз ўрнига эга бўлади.
  
• 
  Шартнома нархлари. Ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи томонидан шартномада қайд қилинган нархлардир.
  

Амал қилиш доираси (бозор кўлами)га кўра ҳудудий, миллий ва жаҳон нархлари ажратилади.

• 
  Ҳудудий (минтақавий) нархлар. Муайян худудий бозорларда унинг доирасида амал қилувчи омиллар таъсирида шаклланади.
  
• 
  Миллий нархлар. Алоҳида мамлакатлар доирасида ўртача ижтимоий сарф-харажатлар, миллий бозордаги талаб ва таклиф таъсирида шаклланади.
  
• 
  Жаҳон нархлари. Муайян товарларни ишлаб чиқаришга кетган байналминал харажатларни, товарларнинг жаҳон андозаси талабларига мос келиши даражасини ҳамда халқаро бозордаги талаб ва таклиф нисбатини ўзида акс эттиради.