1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

5.Участка, цех, ишлаб чиқариш, завод маҳсулотининг таннархи.
Маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун хом ашё таннархини пасайтиришнинг асосий шарти маҳсулот дизайнини такомиллаштириш ва ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш, материалларнинг прогрессив турларидан фойдаланиш, моддий қадриятларнинг техник жиҳатдан асосланган нормаларини жорий этишдир.
Ишлаб чиқариш ва менежментга хизмат кўрсатиш харажатларини қисқартириш, шунингдек, маҳсулот таннархини пасайтиради. Ушбу харажатларнинг маҳсулот бирлигига сарфланадиган миқдори нафақат ишлаб чиқариш ҳажмига, балки уларнинг мутлақ миқдорига ҳам боғлиқ. Корхона учун бутун цех ва завод харажатлари қанча кам бўлса, ҳар бир маҳсулот таннархи шунча паст бўлади.
Цех ва завод харажатларини қисқартириш захиралари, биринчи навбатда, бошқарув аппаратини соддалаштириш ва арзонлаштириш, маъмурий харажатларни тежашда. Цех ва ишлаб чиқариш харажатлари таркибига кўп жиҳатдан ёрдамчи ва ёрдамчи ишчиларнинг иш ҳақи ҳам киради. Ёрдамчи ва ёрдамчи ишларни механизациялаш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ушбу ишларда банд бўлган ишчилар сонининг қисқаришига ва натижада цех ва завод харажатларини тежашга олиб келади. Бу ҳолда ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш ва механизациялаш, ишлаб чиқаришда қўл меҳнатига сарфланадиган харажатлар улушини камайтириш муҳим аҳамиятга эга.
Таннарх - ишлаб чиқариш харажатларнинг бир қисми, шу жумладан истеъмол қилинган воситалар ва меҳнат объектлари, бошқа корхоналарнинг хизматлари, тўлов ишчиларнинг иш ҳақи нақд пулда ифодаланади. Ушбу кўрсаткич ҳар бир корхона ишлаб чиқариш ва маркетинг учун сарфланадиган харажатларни тавсифлайди
Харажатларни шакллантиришда таннарх икки гуруҳга бўлинади:
1. Иқтисодий элементлар бўйича ишлаб чиқариш таннархи:
- моддий харажатлар (қайтариладиган чиқиндилар қийматини минус ҳолда);
- меҳнат харажатлари;
- ижтимоий эҳтиёжлар учун ажратмалар;
- асосий воситаларнинг эскириши;
- бошқа харажатлар.
2. Калькуляция билан ҳисоблаш моддалари бўйича.