1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

тўртинчидан, корхона қонунчиликка асосан судда даъвогар ва 
жавобгар сифатида қатнашиш ҳуқуқига эга; 
бешинчидан, корхона мустақил баланс ёки сметага эга бўлиб, 
ишлаб чиқариш ва маҳсулот савдоси харажатларини ҳисобга олиб 
боради ҳамда давлат органлари томонидан белгиланган тартибда ўз 
вақтида ҳисоботларни тақдим этади; 
олтинчидан, корхона ўз номига эга бўлиб, унда корхонанинг 
ташкилий-ҳуқуқий шакли ўз аксини топади.
Ҳар бир корхонанинг фаолияти ишлаб чиқариш, қайта ишлаб 
чиқариш ва муомала жараёнларидан иборат бўлади. Корхонанинг 
4
Ўзбекистон Републикаси давлат статистика қўмитаси маълумотлари.

---

38 
ишлаб чиқариш соҳасидаги фаолияти - янги маҳсулотни ишлаб 
чиқаришга тайёрлаш ва ишлаб чиқаришни ташкиллаштиришда 
намоён бўлади. Қайта ишлаб чиқариш соҳасидаги фаолият - ишчи 
кучини ёллаш, кадрлар тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш, 
ишлаб чиқариш воситаларини янгилаш ва кенгайтириш жараёнларида 
акс этади. Муомала соҳасидаги фаолият эса ишлаб чиқаришнинг 
моддий-техника таъминотини ташкиллаштириш, маҳсулот (иш, 
хизмат)ларни 
сотиш 
ва 
фойдаланилган 
ишлаб 
чиқариш 
воситаларининг даромад шаклида қайтиб келишида кўзга кўринади. 
Корхоналарни ижтимоий-иқтисодий тизим сифатида тадқиқ 
этишда уни ташкил қилувчи иккита таркибий қисм - тизимнинг 
ўзи(корхона) ва ушбу тизим фаолият юритувчи ташқи муҳитни кўриб 
чиқиш лозим. Корхонанинг ички муҳити ишлаб чиқариш воситалари, 
пул маблағлари, ахборотлар ва инсон ресурсларидан ташкил топади. 
Ички муҳитнинг ўзаро алоқалари натижасида тайёр маҳсулот 
пайдо бўлади, ишлар бажарилади ва хизмат кўрсатилади, яъни тўғри 
йўлга қўйилган ишлаб чиқариш ва меҳнатга ҳақ тўлаш фаолияти 
юзага келади. 
Корхоналарнинг ташқи мухит билан алоқаси уларнинг ташқи 
тизимга чиқишида рўй бериб (ресурсларни жалб қилиш, уларнинг 
қийматини аниқлаш, хом ашё, материал ва ёқилғининг ўз вақтида 
етказиб турилиши ва ҳоказо), ташқи муҳитга ишлаб чиқарилган 
товар ва хизматлар оқими ёрдамида таъсир кўрсатиш жараёнида
намоён бўлади. 
Корхоналар фаолияти самарадорлигини аниқлаб берувчи 
ташқи муҳит – бу, биринчи ўринда маҳсулот истеъмолчилари, хом 

---

39 
ашё ва бошқа материал етказиб берувчилар, шунингдек давлат 
органлари ҳамда корхонага яқин жойда яшовчи аҳоли ҳисобланади. 
Бозор иқтисодиёти шароитларида корхоналар фаолиятининг