1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

Корхонанинг иқтисодий салоҳияти 
(потенциали) 
Асосий 
воситалар 
Айланма 
маблағ лар 
Меҳнат 
салоҳияти 
А
сос
ий
в
ос
ита
ла
р 
Мод
ди
й 
ак
ти
вла
р 
У
зо
қ 
м
уд
да
тл
и 
м
оли
яв
ий
қў
йи
лм
ала
р 
М
од
дий
за
ҳи
ра
ла
р 
Д
еб
ит
орл
ар
Қ
ис
қа 
м
уд
дат
ли
м
ол
ия
вий
қў
йи
лм
ва
ла
р 
Пул
м
ағ
лағ
ла
ри
Т
ов
ар
б
ел
гиси
Р
ух
са
тном
а 
(лиц
ензия
) 
Па
тент
Ф
ирм
а 
бащ
ос
и
ва 
бо
ш
қа
ла
р 
Б
арч
а 
рў
йха
тд
аг
и 
ход
им
ла
р 
сон
ин
ин
г 
бош
қ 
кў
рс
атк
ич
ла
р 
ўлч
ов
б
ирли
ги
да
(
сў
м
да
) 
иф
од
ала
ни
ш
и 
50-расм. Корхона иқтисодий салоҳияти (потенциали)нинг таркибий 
тузилиши 

---

360 
Шундай қилиб, ушбу чизмадаги кўрсаткичлар йиғиндиси корхона 
иқтисодий салоҳияти суммасининг умумий ҳажмини ифодалайди. 
Аммо жорий йилда уларнинг қанча қисми ишлатилганлигини, қай 
даражада самарадорликка эришганлигини билиш учун шу таҳлил 
қилинаётган даврда тўғри келадиган қисмини ҳам аниқлаш лозим. Бу 
фақат назарий жиҳатдан эмас, балки амалий жиҳатдан ҳам муҳим 
аҳамиятга эга. 
Саноат корхонаси иқтисодий салоҳияти кўрсаткичлари таснифи 
ва уларни таҳлил қилишнинг услубий асослари. Иқтисодий 
таҳлилнинг мақсади ва асосий вазифаларидан бири таҳлил 
қилинаётган объект ёки категорияни тўғри ва батафсил баҳолаш учун 
уни ифодаловчи кўрсаткичлар тизимини ишлаб чиқишдан ҳамда 
уларни назарий ва методологик жиҳатдан асослашдан иборатдир. 
Корхонанинг иқтисодий салоҳияти бу кенг қамровли ва теран 
тушунча. Унинг ҳолати ва ундан фойдаланиш даражаси тўғрисида 
тўлиқ хулоса чиқариш учун албатта кўрсаткичлар тизимидан 
фойдаланиш лозим. Аммо кўрсаткичлар сонининг ёки категорияни 
баҳолаш учун етарли ёки кам деган хулоса чиқариб бўлмайди. Шу 
туфайли кўрсаткичлардан тўғри ва оқилона фойдаланиш йўлларини 
ишлаб чиқиш лозим. 
Корхона иқтисодий салоҳиятини ифодаловчи кўрсаткичларни 
иқтисодий мазмунига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин: 

иқтисодий салоҳият ҳолатини ифодаловчи кўрсаткичлар; 

иқтисодий салоҳият билан таъминланганликни ифодаловчи 
кўрсаткичлар; 

---

361 

иқтисодий 
салоҳият 
самарадорлигини 
ифодаловчи 
кўрсаткичлар. 
Мазкур хулосалардан келиб чиқиб корхона иқтисодий 
салоҳиятини ифодаловчи кўрсаткичларнинг нимани ифодалаши, 
аниқланиш йўллари гуруҳлар бўйича кўриб чиқилади. 
Корхона 
иқтисодий 
салоҳияти 
ҳолатини 
ифодаловчи 
кўрсаткичлар иқтисодий салоҳиятни ташкил этувчи элементлари 
ҳақида маълумот беради. 
37-жадвал.