1-mavzu: Kompyuter tarmog‘i

Tarmoqni mantiqiy strukturasi. Tarmoqni fizik strukturalash ko’p jihatdan foydali bo’lsa-da, qator hollarda, odatda katta va o’rta o’lchamli tarmoqlarni mantiqiy strukturalashga to’g’ri keladi. Fizik strukturalash yordamida yechilmaydigan eng muhim muammo-uzatiluvchi trafikni tarmoqning turli fizik segmentlari o’rtasidagi taqsimlash muammosidir.
Katta tarmoqda, tabiiyki, axborot oqimlarining turliligi paydo bo’ladi: tarmoq qism tarmoqlar (ishchi guruhlar, bo’limlar, korxona filiallari va boshqa ma’muriy tuzilmalar tarmoqlari) dan iborat bo’lib, ko’pincha ma’lumotlarning jadal almashinuvi bitta qism tarmoqdagi kompyuterlar o’rtasidagi sodir bo’ladi va murojaatlarning kichik qismigina lokal ishchi guruhlardan tashqaridagi kompyuter resurslariga qaratilgan bo’ladi. (yaqin vaqtlargacha hatto ”80/20” tajribaviy qonuni ifodalangan edi, ya’ni har bi qism tarmoqda 80% trafik ichki, 20% -tashqi hisoblanadi)
Nazorat savollari

1. 
   Tarmoq texnologiyasi deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Ethernetda asosiy prinsipi –nima?
   
3. 
   Kadr bu-?
   
4. 
   Kolliziya deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Fizik topologiya deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Mantiqiy topologiya deganda nimani tushunasiz?
   

Adabiyotlar (asosiy, yordamchi va qo‘shimcha), internet manbalari
1) M.M. Musayev, A. A. Qahhorov, M.M. Karimov «Kompyuter tarmoqlarini yig‘sh» T– 2006.
2) I. S. G‘aniyev, A. A. G‘aniyev «EHM va tarmoqlari» T. 2008.
3) B. L. Broydo «Ofis texnikasi» - Toshkent «Mehnat» -2001y
Mavzu: Tarmoq modeli tushunchasi. OSI tarmoq modeli.
Reja:
1) OSI asosiy modeli
2) OSI modeli darajasi, tarmoq zonasi qoidalari, standartlar bo’yicha tashkillashtirish,
3) Xalqaro standartlari
Tayanch iboralar:OSI model, Ethernet, Token-Ring, FDDI, MAC, IEEE Project 802-modeli.

Kompyuterlarni tarmoqqa ulash jarayonida juda ko‘p operatsiyalarni amalga oshiriladi, ya’ni kompyuterdan kompyuterga axborotlarni uzatilishi to‘liq ta’minlanadi. Qandaydir ilovalar bilan ish olib borayotgan foydalanuvchiga nima, qanday amalga oshirilayotganligining farqi yo‘q, albatta. Uning uchun faqat boshqa ilovaga ega bo‘lish yoki tarmoqqa joylashgan boshqa kompyuter resurslariga ega bo‘lish mavjuddir, xolos. Aslida esa hamma uzatilayotgan axborot ko‘p ishlov berish bosqichlaridan o‘tib boradi. Avvalambor, u bloklarga ajratilib, har biri alohida boshqarish axboroti bilan ta’minlanadi.

Hosil bo‘lgan bloklar paket sifatida jihozlanadi, bu paketlar kodlashtiriladi, shundan so‘ng, elektr signallari yoki yorug‘lik signali yordamida tanlangan ega bo‘lish usulida tarmoq orqali uzatiladi, ya’ni qabul qilingan paketni qaytadan bloklangan axborotlari tiklanib, bloklar axborotlar ko‘rinishida ulanadi va shundan so‘nggina boshqa ilovaga foydalanish uchun tayyor bo‘ladi. Bu, albatta, bo‘ladigan jarayonni ancha soddalashtirib bayon qilinishi. Aytib o‘tilgan ishlarning bir qismi, albatta, dasturlar yordamida amalga oshirilsa, boshqa qismi esa, qurilmalar ishtirokida bajariladi.
Butun sanab o‘tilgan va bajarilishi lozim bo‘lgan ishlarni bir-biri bilan muloqot qiluvchi bosqich va bosqich ostiga bo‘lishni aynan tarmoq modellari bajarishi lozim. Bu modellar tarmoq tarkibidagi abonentlar o‘rtasidagi muloqotni va turli tarmoqlar o‘rtasidagi turli bosqichdagi muloqotni to‘g‘ri tashkil qilish imkoniyatini yaratadi. Hozirgi vaqtda eng ko‘p ishlatiladigan va tanilgan OSI (Open System Interchange) ochiq sistemada axborot almashinuvini etalon modeli. Bu holatda «ochiq sistema» atamasi o‘zi bilan o‘zi ulanmagan, ya’ni boshqa qandaydir sistemalar bilan aloqa qilish imkoniyati mavjud sistema tushuniladi (yopiq sistemaga nisbatan).