1-mavzu: Kompyuter tarmog‘i

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI BOSHQARMASI
To’rtko’l ko’p tarmoqli texnikumi


«KOMPYUTER TARMOQLARI»
FANIDAN
MA’RUZALAR MATNI





To’rtko’l 2020


Kirish
Kompyuter, bu – ma’lumotlarni yaratish, saqlash, ishlov berishni avtomatlashtirish va ularni transportirovka qilishga mo‘ljallangan elektron qurilma hisoblanadi.
Zamonaviy kompyuterlar haqida gapirilganda har doim «Shaxsiy (personal) kompyuterlar» iborasini ishlatamiz. Lekin bir necha yildan buyon kompyuterlarni birlashtirish, fayllar va turli xarakterdagi xabarlar, ma’lumotlar almashish imkoniyatini yaratish borasida ko‘plab tadqiqotlar olib borildi. Dastlab kompyuterlarni juft-juft qilib birlashtirishga erishildi, ko‘p o‘tmay bir nechta kompyuterlarni birlashtirish uchun texnik qurilma va dasturiy ta’minot yaratildi.
Tarmoq - kompyutеrlar, tеrminallar va boshqa qurilmalarning ma’lumot almashishni ta’minlaydigan aloqa kanallari bilan o‘zaro bog‘langan majmui. Kompyutеrlar aro ma’lumotlarni almashishni ta’minlab bеruvchi bunday tarmoqlar kompyutеr tarmoqlari dеb ataladi. Tarmoq orqali axborotlarni uzoq masofalarga uzatish imkoniyati vujudga kеldi. Tarmoq axborotlarni uzatish, alohida foydalanilayotgan kompyutеrlarni birgalikda ishlashini tashkil qilish, bitta masalani bir nеchta kompyutеr yordamida yеchish imkoniyatlarini bеradi. Bundan tashqari har bir kompyutеrni ma’lum bir vazifani bajarishga ixtisoslashtirish va kompyutеrlarning rеsurslaridan (ma’lumotlari, xotirasi) birgalikda foydalanish, hamda butun dunyo kompyutеrlarini o‘zida birlashtirgan Intеrnеt tarmog‘iga bog‘lanish mumkin.
Ayni vaqtda bir qancha tashkilotlarda kompyuterlar yagona mahalliy yoki lokal tarmoqlariga ega. Bundan tashqari ular global tarmoqqa ega, ya’ni bir vaqtda individual foydalanuvchilar ham, bir guruh foydalanuvchilar ham tarmoqqa kirib ma’lumot almashish imkoniyatiga ega. Yuqori darajadagi shunday tarmoqlar mavjudki, unga lokal tarmoqdagi kompyuterlar emas, balki global tarmoqdagi kom­pyuterlar ulangan, u Internet deb yuritiladi. Internet so‘zining ma’nosi Inter - «xalqaro», net - «tarmoq» ma’nosini anglatadi.
Hozirgi vaqtda kundalik hayotda ko‘pchilik internet, global kompyuter tarmog‘i tushunchalari bilan to‘qnashadi. Internet bu - minglab lokal va mintaqaviy kompyuter tarmoqlarini bir butun qilib birlashtiruvchi butun dunyo kompyuter tarmog‘i. Bizning Respublikamiz ham mustaqillik tufayli axborotlashgan jamiyat tomon kirib, jadal rivojlanib bormoqda. Masalan, Prezentimiz va hukumatimizning diqqat markazida birinchi masalalar qatorida turubdi.
Ushbu ma’ruza matnida tarmoq arxitekturasi, tarmoq modeli, tarmoq protokollari, ma’lumot uzatishni fizik muhiti, ma’lumotni uzatish usullari, internet – global tarmog‘i, kompyuter tarmoqlari ta’rifi va ularning topologiyasi hamda amalda qo‘llash borasida bilim va ko‘nikmalar o‘z ifodasini topgan.