1 mavzu Kompyuter qismlari haqida ma‘lumot

Ma‘lumotlarning turlari va tuzilishi 
Kompyuterda qayta ishlanadigan ma‘lumotlar o‘z ichiga kundalik turmushda ishlatiladigan barcha 
axborotlarni oladi. Albatta. turli kasb egalari o‘zlariga kerakli bo‘lgan ma‘lumotlar bilai ish yuritadi. 
Bunday ma‘lumotlarning eng asosiylari sonli (raqamli) va belgili (matnli) axborotlar hisoblanadi. Odatda, 
har qanday axborot tizimini yaratish uchun bu ikki turdagi ma‘lumki shakli etarlidir, chunki 
foydalanuvchiga etkazilmoqchi bo‘lgan barcha axborot raqamlar yoki so‘zlardan iborat bo‘ladi. Shunday 
bo‘lsada, axborotlar tizimini yaratuvchilar yana ikkita ma‘lumot turi — sanalar va mantiqiy 
o‘zgaruvchilardan xabardor bo‘lishi lozim. 
Ma‘lumotlarning turlarini ko‘rib chiqamiz. 
Belgili ma’lumotlar. Har qanday belgili ma‘lumotning qiymati ixtiyoriy uzunlikdagi alifbo — 
raqamli belgilar majmuidan iborat (masalan, «5», «Vatan», «10+25», ...). Ma‘lumotlarni bunday ifodalash 
eng ko‘p tarqalgan. Belgili ma‘lumotning qiymati «1055» ga teng bo‘lsa, mashina bu qiymatni osongina 
songg aylantirib olishi ham mumkin. 
Ko‘pgina tizimlarda belgili ma‘lumotning uzunligi 255 belgi bilan chegaralangan. Lekin ishlab 
chiqarish texnologiyasining rivojlanishi axborotlar tizimi yaratuvchilariga keng imkoniyatlar ochib 
bermoqda. Hozirgi paytda ikki o‘lchamli jadvallardan. Ba‘zi tizimlarda belgili ma‘lumot qiymati sifatida 
uzunligi 30 yoki 40 belgi bo‘lgan biror turdagi fayl nomini yozish imkoniyatlari mavjud. 
Bu nom orqali ixtiyoriy uzunlikdagi ob‘yektning biografiyasini o‘z ichiga olgan matnli fayl yoki 
ob‘yektning fotosuratini ko‘rsatuvchi grafik fayl ochish mumkin. 
Bundan tashqari, hozirgi zamon tizimlarida belgili ma‘lumot sifatida ixtiyoriy tuzilish va uzunlikdagi 
(shu jumladan. tasvir va ovoz) ob‘yektlar sakushnishi mumkin. 
Sonli ma’lumotlar. Bunday turdagi ma‘lumotlarga faqat sonlar misol bo‘ladi. Axborotlar tizimi 
foydalanuvchilari uchui bunday ma‘lumotlar faqat o‘lchami (raqamlar soni) va uning aniqligi (nuqtadan 
keyingi raqamlar soni)ning ahamiyati katta. 
Mantiqiy ma’lumotlar. Bu turdagi ma‘lumotlar (Ba‘zida bunday ma‘lumotlar Bulg‘ qiymatlari 
deyiladi) bir-birini inkor qiluvchi TRUE (rost) «1» yoki FALSE (yolg‘on) «O» qiymatlarish qabul qiladi. 
Ulardan tizimda ko‘zda tutilgan maqsadni amalga oshirish uchun biror ob‘yektning holatini 
ko‘rsatishda foydalanish mumkin Masalan, «lampa yoniq» (TRUE) yoki «lampa o‘chirilgan» (FALSE) 
Mantiqiy ma‘lumotlarning informatikadagi axamiyati beqiyos ekanligini informatika kursidan yaxshi 
bilasiz. 
Oldingi mavzulardan birida o‘quvchilar haqidagi ma‘lumotlarni saklovchi telefon ma‘lumotnomasi 
jadvali berilgan edi. Lekin kundalik hayotda ancha murakkab tuzilishga ega bo‘lgan ma‘lumotlar ombori 

59 
bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Berilgan axborotning mazmuni va undagi ma‘lumotlarga ko‘ra ular turli 

ko‘rinishlarda ifodalanishi mumkin.