1-Mavzu: Kirish. Mehnatni muhofaza qilish fanining asosiy mazmuni, maqsadi va vazifalari

2. Temir yo’l transportida baxtsiz xodisalarning sabablari.

Temir yo’l transportidagi baxtsiz xodisalarning asosiy sabablari quyidagilar:

• 
  tashkiliy kamchiliklar—o’qitish - o’rgatishdagi va yo’riqnomalar berilishidagi kamchiliklar; ish joyida anjomlarni, noto’g’ri o’rnatish (joylashtirish) ish joylarini noto’g’ri tashkil etish; dam olish va ish me’yorini bu’zilishi, ogohlantiruvchi belgi va yozuvlarining yo’qligi; ishlar bajarilishi ustidan nazoratning (yetarli emasligi) hamda shaxsiy himoya vositalarining yo’qligi;
  
• 
  texnikaviy — mashina, mexanizm va asboblarning konstruktiv kamchiliklari; qurilish gabaritining buzilishi; tusiqlar va blokirovka asboblarining kamchiliklari yoki yo’qligi, shaxsiy himoya vositalarining kamchiliklari va boshqalar;
  
• 
  sanitariya —texnik kamchiliklar - ish joylarining yetarli ravishda yoritilmaganligi, shamollatish (ventilyasiya) vositalarining yo’qligi, shovqinning o’ta kuchliligi, shaxsiy himoya vositalarining bajarilayotgan ishga nisbatan yaroqsizligi va boshqaintizom buzilishi sabablari kiradi.
  

Tekshirilishi va hisobga olinishi zarur bo’lgan baxtsiz xodisalarga kasbiy zaharlanishlar ham kiradi. Doimiy zaharlanishlarga ishlab chiqarish sexlarida havoning o’ta ifloslanganligi sabab bo’ladi.

Temir yo’l korxonalarida yana tebranishning inson tanasiga salbiy ta’siri natijasida turli kasalliklar kelib chiqadi. Tebranish ta’sirini oldini olish uchun turli choralar ko’rilishiga qaramay, temir yo’lchilar ichida bu kasallik (vibratsiya kasalligi) shu kungacha uchrab turadi.

3.Ishlab chiqarishda jarohatlanish turlari.

Jarohatlanish 3 turga bo’linadi:Birinchisi, ishlab chiqarishda, ish joyida jarohatlanish, ikkinchisi ish bilan bog’liq , lekin ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish, uchinchisi, ishlab chiqarish va ish bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish.

1. 
   Ishlab chiqarishda, ish joyida jarohatlanish- ish joylarida olingan jarohatlanishga ,ishci ma’muriyat tomonidan buyirilgan ishni bajarish chog’ida ish joyida ,sezda,zavod xududida yuk ortish va yuk tushirish yoki bazi yuklarni bitr joyidan ikkinchi joyga ko’chirish vaqtida olgan jarohatlanishlar kiradi.
   
2. 
   Ish bilan bog’liq , lekin ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish- ishga borib kelish vaqtida transport vositalarda, komondirovka vaqtlarida yoki korxona ma’muriyati topshirig’i bilan ishlab chiqarish xududidan tashqaridagi bazi bir ishlarni bajarganda olingan jarohatlanishlardan iborat.
   
3. 
   Ishlab chiqarish va ishlab bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish - mast bo’lish natijasida olingan jarohatlanish, davlat mulkini o’girlash va boshqa shunga o’xshash holatlardagi jarohatlanishlar kiradi.
   

Baxtsiz hodisa turlardan bo’lishdan maqsad, korxona xar bir ishlab chiqarishda sodir bo’lga har qanday baxtsiz hodisaga javobgar hisoblanadi. Ma’muriyat birinchi va ikkinchi turdagi baxtsiz hodisa, yani jarohatlanish ishlab chiqarish bilan bo’glangan taqdirda javobgar hisoblanadi va baxtsiz hodisaga uchragan kishining jarohatlanish natijasida yo’qotilgan kunlar uchun to’liq haq to’lanadi.

Agar baxtsiz hodisa u ma’muriyat tomonidan xavfsiz ish sharoitini yaratish sohasida yo’l qo’yilgan xato orqasida bo’lmay, balki ishchining mehnatni muhofaza qilish qoida va me’yor-lariga amal qilmasligi natijasida kelib chiqqan bo’lsa, unda ishchi ham ma’muriyat xodimi bilan birga javobgar hisoblanadi. Bunda moddiy to’lov miqdori ma’muriyat xodimi va ishchining ayb-dorlik darajasiga qarab belgilanadi. Mehnat qonunlariga asosan ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan jarohatlanishdan yo’qotilgan ish kunlariga korxona tomonidan haq to’lanishi kerak deb belgilangan.

Kasb kasaliklari va uni oldini olish choralari:

Inson ishlab chiqarish faoliyati bilan o’zaro bog’liq ekan unga korxona ma’muriyati tomonidan havfsiz ish shroitini yaratishi kerak. Inson asosan mehnat faoliyatida mehnat gigeniyasiga rioya qilish maqsadga muvofiqdir bunda Tana va qo’lni ozda bo’lishi, ovqatlanishdan oldin qo’lni sovun bilan yuvishi o’zini va kiyimlarini ozoda tutishi, vaqtida ovqatlanish va ish bilab dam olishni to’g’ri tashkil qilish – shaxsiy gigeyenaning asosi talablari hisoblanadi.Korxona, muassasa yoki tashkilot ma’muriyati maxsus kiyim-bosh, poyabzal va boshqa shaxsiy himoya vositalarini saqlash, yuvish, tozalash va ta’mirlashni, shuningdek, bu vositalardan foydalanilishni doimiy nazorat qilib borishlari zarur. Bundan tashqari, ifloslanish bilan bogiiq boigan ishlarda ishlovchilarga belgilangan me’yorda sovun (har oyda400gr) va boshqa xil zararsizlantiruvchi vositalar ham tekinga beriladi Maxsus kiyim-boshlar va shaxsiy himoya vositalarining o'rniga ularni tayyorlash uchun materiallar yoki sotib olish uchun pul berish taqiqlanadi.Yuqorida ta’kidlangan maxsus kiyim-boshlar va shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish muddatlari o‘rnatilgan bo'lib quyidagicha belgilangandi: rezinali poyabzallar - 12 oy; qo‘lqoplar - 1 yoki 2 oy; himoya kaskalari - 2 yil; himoya ko‘zoynaklari, maxsus oynali kaskalar va gazniqoblar - yaroqsiz holga kelgunga qadar; issiq kiyim-boshlar (paxtali kurtka, shim va b.) -36 oy. Bundan tashqari, ishchilar sog‘ligini ta’minlash va ularga ta’sir etuvchi zararli moddalarning ta’sir darajasini kamaytirish maqsadida mehnat sharoiti zararli bo‘lgan ishlarda ishlovchilarga belgilangan me’yorlarga muvofiq sut yoki unga teng keladigan boshqa oziq-ovqat mahsulotlari tekinga berib turiladi.

2 - ilova.