1-mavzu: kirish. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish kursi, uning maqsad-vazifalari, tuzilmasi va qisqacha tarixi mavzu rejasi

Turli mamlakatlarda aholining o`sishi. 1-jadval

Mamlakatlar	Tug’ilish	O’lish	O’sish (foizda)
Rivojlanmaganmamlakatlar
Iordaniya	38.8	5.5	3.3
Uganda	50.8	21.8	2.9
Zimbabve	34.3	9.4	5.2
Rivojlanganmamlakatlar
Germaniya	9.4	10.8	-1.5
Shvetsiya	10.8	10.6	0.1
AQSH	14.8	8.8	0.6

Ozuqa va makon

O’rmonda yashaydigan tirik jonzotlar har doim ham yetarli ozuqa va yashash joyiga ega bo’lavermaydi. Gida qizilishton Sonoran Arizona cho’li va Meksikada yashaydi. Qizilishton Saguara kaktusida teshik hosil qilish yo’li bilan uya yasaydi. Qizilishtonlar har bir makon uchun o’zaro kurashadi. Belashuv qachonki ikki yoki undan ortiq jonzotlarning bir vaqtda bir xil manbani egallash uchun bo’ladi.

Populyatsiya soni. Ekologlarga zimmasiga populyatsiya sonini baholash vazifasi yuklatiladi. Bu ma’lumotlar populyatsiyaning o’sishi yoki aksincha holatni ko’rsatib beradi. Populyatsiya hisobi yo’qolib ketish havfida turgan organizmlarni aniqlab bera oladi.

Ba’zi tirik organizmlarni o’lchash oson kechadi. Agar siz qora shigirtkalarni ko’paytirayotgan bo’lsangiz siz konteunerdagi barcha shigirtkalar sonini hisoblash orqali aniqlashingiz mumkin. Agarda siz 2 ta konteynerdagi qora chigirtkalar sonini aniqlamoqchi bo’lsangiz nima qilasiz? Siz konteyneringizning metr kvadratidagi ma’lum shigirtkalarni sanashingiz mumkin. Ma’lum hududdagiajratilgan qism “populyatsiya zichligi” deyiladi. 6-rasmda Yerning populyatsiya zichligi miqdori ko’rsatilgan.