1-mavzu: Kirish. Ekologiya fani uning maqsad va vazifalari. Ekologik omillar va qonuniyatlar. Biosfera

 

---

4 
3. ANTIK VA XVII-XIX ASRLARDAGI EKOLOGIK 
TADQIQOTLAR 
Hozirgi davrdagi bilimlarimizning shakllanishida qadimgi yunon olimlarining 
xizmati katta. Masalan, 
Aristotel
(e.av. 384-322 y.y) o’zining “Hayvonlar tarixi” 
degan asarida suvda va quruklikda yashovchi hayvonlar, shuningdek suzuvchi, 
havoda uchuvchi va o’rmalovchi kabi hayotiy shakllarni ajratgan. Ulardan tashqari, 
organizmlarning yashash joylari, yolg’iz yoki gala bo’lib yashash, oziqlanishi va 
boshqalar qiziqtirgan. Tirik organizmlarning tuzilishi va hayoti Aristotelning 
shogirdi 
Teofrast
(e.av. 380-271 y.y) ishlarida ham uchraydi. Teofrast 
o’simliklarning yashash joylarini hisobga olib, ularni o’t, chala buta, buta va daraxt 
kabi hayotiy shakllarga bo’ladi. 
XVII-XVIII asrlardagi ekologik ma’lumotlar tirik organizmlarning ayrim 
guruhlarini o’rganishga qaratilgan edi. 
J.Byuffon
ishlarida hayvonlarning 
tuzilishiga tashqi muhitning ta’siri, 
J.B.Lamark
o’simlik va hayvonlarning 
evolyutsion o’zgarishlarida eng muhimi tashqi muhit ta’siri ekanligi, ekologik 
g’oyalarning rivojlanishida 
Ch.Darvinning
organik olam evolyutsiyasi haqidagi 
ta’limoti ilgari surilgan. Nemis biologi 
Ernest Gekkel
1866 yilda fanga “ekologiya” 
tushunchasini birinchi bo’lib kiritdi va unga ta’rif berdi. ekologiya mustaqil fan 
sifatida XX asrning boshlarida vujudga keldi. Uning rivojlanishiga G.F.Morozov, 
V.N.Sukachev, 
V.G.Ramenskiy, 
K.Raunkier, 
Ch.Elton, 
M.S.Gilyarov, 
N.S.Serebryakov, A.Tensli, G.Odum, Yu.Odum va boshqalar katta hissa qo’shdi. 
Yirik rus olimi 
V.I.Vernadskiy
biosfera haqidagi ta’limotni yaratdi va biosferaning 
holati inson faoliyati bilan bog’liqligi haqida xulosa keldi.