1-mavzu: kasb psixologiyasining predmeti reja

Sub'ektiv omillar guruhi ham juda ahamiyatli bo‘lib, ular ko‘proq tashqi omillardan ko‘ra insonning o‘ziga bog‘liq.
Masalan, agar bir insonda ilk yoshlikdan biror hunar turi bilan shug‘ullanishga ishtiyoq va qiziqish bo‘lgan bo‘lsa, bunga oilada ham sharoit bo‘lib, genlarida ya'ni, avlodida ham kimlardir shu ish turi bilan shug‘ullangan bo‘lsa, albatta, bu xolat uning kasbiy mahorati muttasil oshib borishi uchun muhim turtki bo‘ladi. U o‘z ishidan og‘ib yoki aynib ketmaydi. Aksincha, o‘z farzandlarini ham keyinchalik shu faoliyatga undaydi, uning qiyinchiliklari kabi sabablar ham fikridan qaytara olmaydi. Ishda mabodo xatolarga yo‘l qo‘ysa ham uni o‘zi, o‘z sabri-qanoati bilan tuzatishga imkon topadi, tanqidlardan to‘g‘ri xulosa chiqaradi, kasbidan voz kechmaydi. Shu sababli ham sub'ektiv omillar kasb psixologiyasi uchun muhim hiosblanadi. Aytilishicha, 1992-yildan oldin Britaniya universitetlari turli kasb yo'nalishlarida kerakli ma'lumotning o'qitilishi uchun nomigagina kurashishgan. O'sha yo'nalishlarda pedagog o'z mahoratini namoyish qilish va bu uchun mukofotlanish imkoniyatining mavjud emasligi ko'plab davlat muassasalarida muammo bo'lgan.
Ba'zi lavozim talablarini o'rganib chiqqach, tadqiqot guruhi quyidagi xulosaga keldi: Uzoq muddatli o'zgarishlar yo'lga qo'yilgan va lavozim talablari aniqlik kiritish maqsadida kodlashtirilgan (talablarga ma'lum raqamlarga biriktirilgan). Ish yuzasidan bosim ostida ishlaydigan akademiklar, masalan maqola chop etishga majbur bo'lish yoki sheriy uslubdan ortiqcha foydalanishga majbur bo'ladigan o'qituvchila dars o'tishga ko'p vaqt ajratish kerak emas degan fikrda bo'lishlari mumkin. Baxtimizga, hozirgi kunda o'qitish va tadqiqot o'rtasidagi bog'liqlikdan ko'pchilik xabardor, chunki universitetlar kadr va ma'lum fanlar bo'yicha o'qituvchi yetishtirish kerakligini juda yaxshi bilishadi. Hozirda baxs asosan individual o'qitish-tadqiqot profillari orasidagi farq haqida. Psixologlar kasbga nisbatan psixologik tayyorlikni, kasbiy ustanovkalarning barqarorligini motivlarning anglanganligini muhim omil, deb hisoblaydilar. Chunki kasbga, biror ish hunarni bajarishga, inson avvalo ruhan tayyor bo‘lishi, keyin mutaxassislik sir-asrorlarini egallashi kerak.
Kasbiy ustanovka - shaxsning tanlagan kasbiga yoki muayyan hunarga ichki ruhiy tayyorligi bo‘lib, u bu kasbni nafaqat biladi, balki uni yoqtiradi, hayotda shu yo‘ldan borishga, uning qiyinchiliklarini qabul qilib, amalda bajarishga hozir bo‘ladi. Lekin amalda har doim ham kasbiy ustanovka o‘zgarmas va doimiy bo‘lmasligi mumkin. Buning ham ob'ektiv hamda sub'ektiv sabablari bo‘ladi. Masalan, bir kasb hunar o‘rniga yangi zamonaviy hunar turlari paydo bo‘lishi mumkin. Yoki biror kasbni tanlagan shaxs ma'lum vaqt o‘tgach undan boshqa bir kasbni yoqtirib qolishi yoki o‘zini shu jabhada ko‘rsata olmasligi mumkin. Shunday sharoitlarda shaxsning kasbiy motivatsiyasida o‘zgarishlar ro‘y beradi. U muayyan vaqt ishsiz ham qolishi mumkin. Demak, u yangi kasb turini egallashga qaror qiladi.