2. Қобилиятлар, иқтидорлилик, истеъдод муаммосини ўрганишга эмпирик ёндашув (Ф. Галтон). Ф. Галтон «Истеъдоднинг ўтиши: унинг қонунлари ва оқибатлари» китобида зўр қобилиятлар (даҳо) биринчи навбатда ирсий омиллар таъсири натижасида юзага келишини исботлашга уринди. Далил сифатида у инглиз ижтимоий элитаси вакилларининг таржимаи ҳоллари статистик таҳлилини олиб боради. У 300 оиладан 977 таниқли кишиларни текширди. Юқори ютуқларнинг асосий сабаби, унинг фикрича, инсоннинг ўзида ва биологик жиҳатдан авлоддан-авлодга узатилади. У таниқли қариндошлари бўлган ҳар ўн таниқли одам учун 3-4 таниқли оталар, 4 ёки 5 таниқли ака-укалар ва беш-олти таниқли ўғиллари бўлган маълумотларга таянади.
Кейинчалик бу рақамлар Стерн томонидан таклиф қилинган "разведка коеффитсиенти" ни ҳисоблаш формуласига киритилди. Бу борадаги кейинги ишлар олиб борилди
Ф. Галтон инсоният жамиятида сунъий қўллаб-қувватлаш ва ҳатто интеллектуал салоҳиятни ошириш зарурлиги тўғрисида хулоса. Бунинг учун инсоният жамиятидаги "табиий селекция", унга кўра, "сунъий танлов" га йўл қўйиши керак, бунинг учун исталган фазилатларга эга одамларнинг кўпайишини сунъий равишда қўллаб-қувватлаш ва касал, ақли заифларнинг кўпайишига тўсқинлик қилиш керак. ва ҳоказо. У илмий тадқиқотлар учун яратган Ушбу ижтимоий муаммоларнинг эчимини таъминлаш учун билим соҳаси "геника" ("яхши насл") деб номланган бўлиб, у асосан одамларга нисбатан сунъий танлов муаммоларини ривожлантиради. У икки хил характеристиканинг, масалан, ақл даражаси ва академик кўрсаткичлар ўртасидаги, ташқи кўриниш хусусиятлари билан разведканинг ривожланиш даражаси ва бошқалар ўртасидаги боғлиқликнинг тасодифийлик даражаси тўғрисида хулоса чиқаришга имкон берди.
Ушбу усул инглиз математики К. Пирсон томонидан яхшиланди, натижада ХХ аср психологиясида катта тарқалишни олган омиллар таҳлили амалга оширилди. (C. Спеарман, Ж. Гилдфорд ва бошқалар.) Ф. Галтондан уларнинг наслчилик ва замонавий психодиагностика ва психометриясини бошқариш. У "синов" тушунчасини киритди. У ақлий қобилият ҳиссий сезгирлик даражаси билан аниқланиши мумкинлигидан келиб чиқди. Унинг фикрига кўра, ақлнинг имкониятлари юқорироқ, ҳиссий органлар ушланиб, ташқи оламдаги фарқларни фарқлайдилар.
А. Бинет ва унинг издошларининг интеллектуал қобилият ғоясини ривожлантиришга қўшган ҳиссаси.
"Интеллект" тушунчасининг илмий ва кундалик талқинларининг ноаниқлигига қарамай, психологияда "интеллектуал қобилият" атамаси ва ундан кейин педагогикада ХХ аср бошларида ривожланиш натижасида жуда аниқ бир маънога эга бўлди. психодиагностика ва психометрия ва биринчи навбатда таниқли франтсуз психологи А. Бинет номи билан боғлиқ бўлган "тестология". ХХ аср бошларида. Франтсия умумий бошланғич таълимга ўтиш тўғрисида эълон қилди. Аммо жамият ҳам, таълим тизими ҳам ушбу ислоҳотга кам тайёргарлик кўрди ва болаларнинг катта қисми таълим муҳити ривожланмаганлиги, шунингдек, самарали таълим технологияларининг этишмаслиги бошланғич мактабга дош беролмади. ўқув режаси. Халқ таълими вазирлиги ва жамият олдига ўқишга яроқсиз болаларни танлаш вазифаси юклатилди. А. Бинет бошчилигидаги тадқиқотчилар гуруҳи ушбу муаммони ҳал қилишлари керак эди. Унинг концепсияси онтогенезда биологик жиҳатдан аниқланган ақлнинг ривожланишини таклиф қилди. Аммо у атроф-муҳит омилларининг муҳимлигини таъкидлади. Ривожланиш унинг ривожланишининг турли босқичларида организмни биологик ўзгартиришнинг умумий тамойиллари бўйича содир бўлган этукликдек туюлди. А. Бинет Ф. Галтоннинг қобилиятни ташхислаш усулига қўшилмаган. У томонидан ишлаб чиқилган усуллар ҳиссий ривожланиш хусусиятларини аниқлашга эмас, балки ақлнинг когнитив мураккаблиги ҳақидаги ғояларга асосланди. У умумий билим қобилиятларини аниқлашга интилди. У томонидан ақл-идрокка нафақат маълум когнитив функтсияларнинг шаклланиши (ёдлаш, мекансал дискриминатсия ва бошқалар), балки ижтимоий тажрибани ўзлаштириш (хабардорлик, сўзларнинг маъносини билиш, ахлоқий баҳо бериш қобилияти ва бошқалар) ҳисобга олинган. ва бошқалар.). Аммо, шу билан бирга, унинг синов "батареялари" га киритилган деярли барча вазифалар кейинчалик аниқланганидек
