1-mavzu. Ishlab chiqarishni boshqarishda iqtisodiy axborotlarning roli, xususiyati va xarakterli turlari reja

2.Boshqarishda ma’lumotlarni qayta ishlash axborot texnologiyalarning asosiy komponentlari.
Boshqarishda ma’lumotlarni qayta ishlash axborot texnologiyasining asosiy komponentlari quyidagilardan tarkib topgan:
1. Ma’lumotlar jamlanmasi. Firmaning maxsulot yoki xizmatlar ishlab chiqarishiga qarab uning har bir hatti-harakati ma’lumotlar yozuvi bo’ladi. Odatda tashqi atrofga tegishli firma hatti- harakatlari u ishlab chiqaradigan operatsiya sifatida alohida turadi.
2.Ma’lumotlarni qayta ishlash. Firma faoliyatini yaratish uchun quyidagi turdagi operatsiyalardan foydalaniladi:
A) tasniflash yoki guruhlash. Boshlang’ich ma’lumotlar odatda bir yoki bir necha ramizlardan tashki topgan kodlar ko’rinishga ega bo’ladi va ob’ektlarning ayrim belgilarini ifodolovchi bu kodlar yozuvlarni aynan o’xshatish (identi-fikattsiyalash) va guruhlash uchun foydalaniladi.
B) Yozuvlar izchilligini tartibga solishga yordam beruvchi sortlash;
V) arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni o’z ichiga olgan hisoblashlar. Ma’lumotlar ustidan bajariladigan bu operatsiyalar yani yangi ma’lumotlar olish imkonini beradi.
G) Ma’lumotlar hajmini kamaytirish uchun xizmat qiluvchi va yakuniy yoki o’rta qiymatlar hisob – kitobi shaklida amalga oshiruvchi yiriklashtirish yoki agregatlashtirish.
3.Ma’lumotlarni saqlash operatsiyaviy faoliyat darajasidagi ko’pgina ma’lumotlarni keyinchalik foydalanish uchun yoki bu erda yoki boshqa darajada saqlash zarur. Ularni saqlash uchun avtomatlashtirilgan ma’lumotlar bazasi yara-tiladi.
4.Hisobotlar (hujjatlar) ni yaratish. Ma’lumotlarni qayta ishlash axborot texnalogiyasida firma raxbariyati va xodimlari, shuningdek tashqi sheriklar uchun hujjatlar so’rov bo’yicha yoki firma o’tkazgan operatsiya munosabati bilan ham, davriy jihat bo’yicha har-bir oy, kvartal yoki yil oxirida ham yaratilishi mumkin.
Axborot texnologiyalarini boshqarishda qo’llashdan asosiy maksad, qarorlarni qabul qilish jarayoniga aloqasi bo’lgan firma barcha xodimlarning axborot extiyojlarini qondirishdir. U boshqarishning istalgan darajasida foydali bo’lishi mumkin.
Boshqaruvning zamonaviy axborot tizimlari turli funktsional tizim ostilar(bo’lishmalar) xodimlari yoki firma boshqaruvi darajalarining mos axborot extiyojlarini qondirishga risoladagidek to’g’ri keldi. Ular etkazib beradigan axborot firmaning o’tmishi, hozirgi va ehtimoldagi kelajagi haqida ma’lumotni saqlaydi. Bu axborot doimiy yoki maxsus boshqaruv hisobotlari turlariga ega.
Boshkaruv nazorati darajasida qarorlar qabul qilish uchun axborot agregatlashtirish ko’rinishida shunday taqdim etilishi kerakli, unda ma’lumotlar o’zgarishi tendentsiyalari, yuzaga kelgan chetga chiqishlar sabablari va ehtimoliy qarorlar ko’rib chiqiladi. Bu bosqichda ma’lumotlarni qayta ishlashning quyidagi vazifalari hal qilinadi:
-boshqaruv ob’ekti rejalashtiriladigan ahvolini baholash;
- rejalashtiriladigan ahvoldan chetga chiqishlarini baholash;
-chetga chiqishlar saboblarini aniqlash;
-bo’lajak qaror va hatti- harakatlarning tahlili.