1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Gegel xalq suverenitetining demokratik g’oyasini tanqid qiladi, vorislik konstitutsiyaviy monarxiya suverenitetini yoqlaydi.
Yaxshi tashkil etilgan konstitutsiyaviy monarxiyada monarx o’z vakolatini belgilar ekan, davlat ishlarini hal qilishda qabul qilingan qonunlarga qo’shimcha ravishda monarx «Men xohlayman» iborasini kiritishining o’zi kifoya. Vakillik hokimiyati tarkibiga Gegel sud hokimiyatini ham kiritadi vakillik hokimiyatining vazifasi monarx qarorlarini ijro etish, mavjud qonunlar va tashkilotlarni qo’llab-quvvatlashdan iborat. hukumat a’zolari hamda davlat mansabdor shaxslari xalqning o’rta qatlamidan, ya’ni ziyolilardan iborat bo’lishi kerak, deydi Gegel. Gegelning tavsiflashicha, qonun chiqaruvchi hokimiyat-bu umumiy belgilovchi va o’rnatuvchi hokimiyatdir, qonun chiqaruvchi Kengash ikki palatadan iborat bo’ladi.
Yuqori palata vorislik tamoyiliga asosan er, mulk egalaridan tashkil topadi, deputatlar palatasi esa fuqarolik jamiyatining qolgan qatlamlaridan tashkil topib, ovoz berish yo’li bilan emas, balki jamoa korporatsiya tashkilotlari tomonidan nomzodlikka taqdim etiladi. Gegel palatalarda ommaviy muzokaralar o’tkazish, erkin fikr bildirish, so’z erkinligi tamoyilini yoqlab chiqadi.
Davlat g’oyasining yuqori nuqtasi - bu uning suverenitetidir. Davlatlar bir-birlariga nisbatan mustaqil, erkin va daxlsiz, bo’lmog’i lozim. Suverenitet deganda davlatning barcha axloq masalalarida ham erkinligi tushuniladi.
Gegel tashqi davlat o’rtasidagi munosabatda tashqi davlat huquqining namoyon bo’lishini talqin etadi. Xalqaro huquq - bu, Gegel ta’biricha, haqiqiy huquq bo’lmay, balki majburiyatlarga asoslangan huquqdir.
Agar davlatlar o’rtasidagi nizo o’zaro kelishuvchilik asosida hal etilmasa, urush yo’li bilan o’z echimini topishi kerak. Gegel bu fikri bilan Kantning mutlaq tinchlikka erishish g’oyasiga qarshi chiqadi.
Gegelning fikricha, hozirgi zamonda urushlar insoniy tamoyillar doirasida olib borilmoqda, tarixda esa bu narsani kuzatish qiyin edi. Gegelning kamchiligi uning davlatni individ va jamiyatdan ustun qo’yib, shaxsning erkinligi va huquqiga oid qadriyatlarni rad etishida ko’rinadi. Gegel davlat huquq g’oyasi sifatida, huquqiy davlat sifatida ko’rish bilan birga, uning zo’ravonlik, siyosiy hukmdorlik kabi funksiyalarini ham huquq doirasiga kiritgan. Gegel ta’limotida davlatning huquqdan ustunligini, davlat hokimiyatining hech qanday chegara bilmasligini e’tirof etadi. Uning bu ta’limoti totalitarizm ta’limotiga juda yaqin turadi. XX asr totalitarizmi Gegelning siyosat va huquq haqidagi nuqtai nazaridan ko’rib chiqilgandir. Totalitarizm- bu siyosiy hokimiyatning aksil huquqiy, aksil davlat shakli bo’lib, mustabidlikning taraqqiy etgan turidir. XX asrda totalitarizm haqidagi bilim va tajribalarni tahlil qilganda, shu narsa ko’rinadiki, davlatchilik hamda totalitarizm o’rtasida jiddiy qarama-qarshiliklar mavjud.
Gegelning falsafiy-huquqiy ta’limoti keyingi siyosiy-huquqiy qarashlar tarixida o’zining salmoqli ta’sirini ko’rsatgan. Bu ayniqsa Gegel ta’limotini hamda gegelchilarning g’oyalarini g’oyaviy-nazariy nuqtai nazardan tahlil qilganda yaqqolroq namoyon bo’ladi.