1-mavzu: Geografiyani o’qitishda o’quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish yo’llari Reja

Sinetik metod. Sinetika- (turli elementlarni birlashtirkvchi)metodi ijodkorlik faoliyatini rag‘batlantirish uchun alohida sharoit , muhit yaratadi, kutilmaganda yangi analoglarning va assosatsichning tug‘ilishi yoki yaratilishiga sabab bo‘ladi.
Sinetik metod ishtirokchilari muammo bilan tanishtiriladi va jamoa bo‘lib ijodiy yechim topish mexanizmi tushuntiriladi. Uning yechimi bo‘yicha o‘quv tashkil etiladi.Uni ko‘pincha “operatsiya mexanizmi”deb ham ataladi.Unga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, shaxsiy va simvolik analoglar kiradi.Intuitsiya: tasavvur etish, assotsiativ fikrlash,original metodlarni qo‘llash va o‘yinli elementlar tushuntiriladi, o‘qitiladi va ularda fikrlarni o‘yg‘otishga muhit tug‘diriladi.
Sinetik metod qo‘llashda avvaldan muammoni aniq (ijodiy topshiriq) berishdan chekinishga to‘g‘ri keladi.Chunki bunday holda masalaning yechimibiroz neytrallashishi kuzatiladi.
Shu sababli muammoning ayrim belgilari tag‘lil etilib, asosiy muammo yechimi tomon boriladi.Ya’ni muammoni qayta shakllantirib, qidirish, izlash,muammoning yechimiga kiritiladi.
Muammoni hamkorlik asosida qayta shakllantirish yaxshi natijalar beradi.
Ya’ni yechim uchun tanlanayotgan muammo va g‘oya ijodiy guruh raxbarining shaxsiy sifati va kasbiy maxoratiga bog‘liq.Raxbar, ya’ni o‘qituvchi savolni ustalik bilan ketma-ket bera olishi , replikalar qilishi, aniqliklar va tushunchalar berib borishi kerak.
Qisqa qilib aytganda , o‘qituvchining vazifasi –ishtirokchilarning faol qatnashishi, o‘ylashlariga, ularni qo‘zg‘ata olishga ijodiy, qulay sharoit yaratish.
Umuman olganda evristik metodlar va usullar nima? Nima berilgan? Nimani izlab topish kerak? Shu izlanishda nima ma’lum? O‘quv-biluv davrida ishtirokchilar berilgan topshiriq, masala,muammo yechim topa oldimi, topilgan analoglardan qaerda foydalanish mumkin?- degan savollarga javob ola bilishlari kerak.
Xullas , evristik ta’lim metodini o‘quv jarayoniga tadbiq etish orqali dars sifati va samaradorligini oshirishda nimalarga erishish mumkin.
-Evristika asosidagi ta’lim o‘quvchi – talabalar shaxsiga yo‘naltirilgan, o‘quvchi-talabalarning o‘zini shaxsan izlanishi, o‘rganishi,o‘ylantirishiga asoslangan , unda qidirish orqali ongli o‘zlashtirishga olib keladi.
-O‘quvchi-talabalarni ijodiy fikrlashga , muammolarni topish orqali intelektual salohiyatini oshirishga olib keladi.
-O‘quv fanidagi tayyor ma’lumotlarni olib qolmay , uni individual ishlash orqali o‘quv materiali (maxsuloti)ni olish va o‘z kuchiga suyanib ish tutishini shakllantiradi.
-Olayotgan bilimlari, tushuncha, malakalari darajasi yuqori sifatga ega bo‘ladi.Dastur va Davlat ta’lim standartlarini to‘la o‘zlashtirishi kafolatlanadi.
-O‘quv jarayoni o‘quvchi –talabalarni shaxsan o‘zi qatnashish, o‘z kuchiga ishonch, o‘z-o‘zini realizatsiya qilish, o‘zini-o‘zi rivojlantirish , o‘z o‘quv faoliyatiga tanqidiy yondashishga o‘rgatadi.
- Ilmiy izlanishga , mustaqil fikr yuritishga , o‘zining mustaqil pozitsiyasiga ega shaxs sifatida shakllanishga olib keladi.