|
Шпурлар сони.
Шпурлар сони, кон лаҳимидаги ков жой юзасига, физик механик хусусиятларига, ПМ турига, ПМ патрони диаметрига, шпурни тўлдириш коеффитсенти, тоғ жинсининг майдаланиш даражасига ва кон лаҳими чегараси аниқлигига боғлиқ.
П.М.миқдорининг шпурлар сони бўйича ифодаланиши қуйидагича;
(проф:М.Н.Покровский)
Яний;
Бу эрда: - 1м шпурдаги ПМ миқдори.
Бу эрда: -портловчи модда патрони диаметри, мм.
- портловчи модда зичлиги,
- шпурни тўлдириш коеффитсенти,
- шпурдаги заряд узунлиги, м.
- шпур узунлиги, м.
Юқоридаги келтирилган формулалардан фойдаланиб шпурларнинг умумий сонини аниқлаймиз.
Шпурни тўлдириш коефсенти миқдори қўлланилаётган потрон диаметрига боғлиқ.
д=32 мм =0,65 0,75
д=45 мм =0,4 0,8
д=55 мм =0,35 0,45
Бу кўрсаткичлар газ ва чанг портлашга хавсиз бўлган шахталарга тегишли.Газ ва чанг портлашга хавфли бўлган шахталарда шнур узунлиги 0,65 0,9 м ва заряд шпур узунлигининг қисмигача жойлаштирилиши мумкин. Шпур узунлиги 0,9 м дан кўпроқ бўладиган бўлса а бўлади ва қолган қисми тиқинг билан тўлдирилади.
Кўп жойга бурғуланадиган шпурлар 3 гуруҳга бўлинади ва улар қуйидагилар;
1) Ўювчи шпурлар, , дона.
2) Майдаловчи шпурлар, , дона.
3) Чегараловчи шпурлар, , дона.
Бу эрда; П-кон лаҳими переметри, м.
б-кон лаҳими кенглиги ўлчами, м.
W-сҳегараловчи шрурлар орасидаги масофа, W =0,6 0,7 м.
№3. Мавзу: Кон лаҳимларини ўтишда бурғилаш ишлари
Бурғилаш ишларининг вазифалари. Тоғ жинсларида ёки фойдали қазилмаларда сунъий равишда тсилиндр шаклида бўшлиқлар ҳосил қилиш бурғилаш деб аталади. Бурғилаш ишлари тоғ жинсларида ёки массивдва чуқурликлар ва бўшлиқлар ҳосил қилиш ҳамда кейинчалик уларга ПМ ларни жойлаштириш учун амалга оширилади. Шунингдек бурғилаш ишлари саноат корхоналарини, шаҳар ва аҳоли пунктларини сув билан таъминлаш ёки фойдали қазилма конларида қидирув ишларини олиб боришда ҳам кенг қўлланилади.
Шпур - тоғ жинсида тсилиндрик шаклда бурғиланган, чуқурлиги 5мгача ва диаметри 75мм гача бўлган бўшлиққа айтилади. Шпурлардан блокларни майдалашда, поғона асосини текислашда, лаҳимларни ўтишда ва юмшатиш ишларини олиб боришда фойдаланилади. Шпурлардан харсанг тошларни доналаб блок шаклида қазиб олишда, текис-парчаланмаган қияликлар ҳосил қилишда, каналлар ва траншеяларни контурли портлатиб юқори самарадорликка эришиш мумкин. Шпурлардан тоғ-кон ишларига хос булмаган ишларда (грунтни юмшатишда, музлаган грунтларни юмшатишда ва бошқалар) ҳам кенг фойдаланилади. Шу жумладан шпурлардан горизонтал ва вертикал эр ости кон лахмларини ўтишда, рудаларни майдалаш ишларида ҳам қўлланилади.
Скважина – тоғ жинслари массиви ёки фойдали қазилмада тсилиндрсимон шаклида бурғиланган, узунлиги 5м дан ва диаметри 75мм дан катта бўлган бўшлиққа айтилади. Очиқ кон ишларида – барча турдаги фойдали қазилмаларни қазиб олишда тик ва қия скважиналардан фойдаланилади. Скважиналардан шаҳар ва қишлоқларни сув билан таъминлашда, нефт ва газ махсулотларини қазиб олишда, автомобил ва темир йўллари қурилишида, канал ва коллектор қурилиш ишларида ҳам кенг қўлланилади. Шунингдек ер ости газ стансиялари, уран ва олтинни қазиб олиш ишларида ҳам кенг фойдаланилади.
Кон жинсларида шпур ва скважиналарнинг бурғилаш усуллари ва классификастияси.Тоғ жинсларини ёки массивни парчалаш учун уларга шпур ёки скважиналар бурғуланади ва уларга ПМ лар жойлаштирилиб портлатиш ишлари амалга оширилади.
Бурғилаш жараёни-қазиш жойидаги тоғ жинсини бурғилаш асбоби билан емиришни ва ҳосил бўлган майда тош бўлакчаларини чиқариб ташлашни ўз ичига олади.
Шпур ва скважиналарни бурғилаш жараёнида тоғ жинсларининг майдаланиши механик, физик ва комбинастияланган усулларга бўлинади.
Шпур ва скважиналарни бургилашнинг механик усулига зарбли, айланма, айланма-зарбли ва зарбли-айланма усуллари киради.
Зарбли бурғилаш усулида тоғ жинси асосан бурғилаш ускунаси ёрдамида забойга берилаётган кетме-кет зарблари асосида амалга оширилади. Тоғ жинсларини зарбли майдалаш асосан пневматик болғалар орқали амалга оширилиб, улар харсанг тошларни майдалаш ишларида кенг қўлланилади.
Бурғилаш перфораторларининг ишлаш принтсипи ҳам зарбли усулга киради. Тоғ жинсининг майдаланиши забойда шпурнинг зарб-бурилма принтсипига асосланган. Ҳар бир бериладиган зарбадан кейин бурғи асбоби маълум бурчакга бурилиб забойда тоғ жинсини майдалайди. Сиқилган ҳаво таъсирида майдаланган тоғ жинси шпурдан ташқарига чиқариб ташланади. Ҳозирги кунда шпур ва скважина пармалаш 32-85 мм диаметрда амалга оширилиб қуйидаги бурғилаш болғалари орқали амалга оширилади: ПР-19, ПР-20Н, ПР-22, ПР-24МВ, ПР-25Л, ПП-36, ПП-54.
Бурғилашнинг айланма усулида тоғ жинсини майдалаш асосан бурғилаш ускунаси орқали берилаётган босим ва коронка томонидан амалга оширилади. Майдаланган тоғ жинси шнекли штанга ёрдамида юқорига чиқарилади. Бурғилашнинг айланма усули асосан қаттиқлиги СНиП шкаласи бўйича ВИИ гуруҳдан ошмаган тоғ жинсларида скважина пармалаш ишларида кенг қўлланилади. Саноатда СВБ-2М, 1СБР-125, СБР-160 шундай маркали шнекли ускуналар қўлланилмоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
