1 Mavzu. Fanning obyekti, predmeti, maqsad va vazifalari. Til ijtimoiy hodisa

a) umumiy tilshunoslik; 
b) amaliy tilshunoslik, 
d) xususiy tilshunoslik; 
e) struktiual lingvistika; 
f) matematik lingvistika 
Umumiy tilsiiunoslik - xususiy tilshunoslikdan farqli holda, tilni umuman 
msonga xos hodisa sifatida o'rganuvchi tilshunoslik yo'nalishi, Umumiy 
tilshunoslik dunyo tillariga xos umuntiy belgi- xususiyatlami o‘rganish bilan 
shug'ullanadi. . 
Xususiy tiishunoslik – ma’lum bir tilning belgi-xususiyatlarini o‘rganuvchi soha. 
Masalan, 
o‘zbek iilshunosligi, rus tilshunosligi 
kabi. 
Amaliy tilshunoslik - tilshunoslikning lingvistik masalalarni amaliy yoT 
bilan oTganuvchi yo nalishi bo`lib, u eksperimental fonetika, Jeksikografiya, 
lingvostatistika, grafika kabi sohalami o‘z ichiga oladi Shuningdek, transkripsiya, 
translyatsiya masalalavi bilan ham amaliy tilshunoslik shug‘ullanadi. 

---

Struktrual lingvistika (strukturalizm) - tilshunoslikning o‘z tekshirish manbami 
tildagi ichki munosabatlar va aloqalar bilan chegaralovchi, til va tafakkurning 
o‘zaro munosabati, tilning jamiyat bilan aloqasi kabi masalalarni chetlab o‘tuvchi 
sohasi. 
Matematik lingvistika - tilshunoslikning tilni tadqiq etish va tasvirlashda 
matematik metodlardan foydalanish imkomyatlarini o'rganuvchi sohasi 
Tilshunoslik fani taiaqqiyotida yuzaga kelgan turli lingvistik maktab va oqimlar 
tilga qanday yondoshisb bamda tahlil metodlarini turlicba bo`lishidan qat'i nazar 
hozirgi zamon tilshunosligi quyidagi uch asosiy tarmoqqa bo`linadi; 
1) ekstralingvistika; 
2) intralingvistika, 
3) komparativistika. 
Til ilmida buiarning birinchisi tashqi lingvistika, ikkinchisi ichki lingvistika, 
uchinchisi qiyosiy-tarixiy tilshunoslik deb ham ataladi. 
Ekstralingvistika (lot. 
extra - 
tashqi + fran 
linguistique 
- tilga xos) tilni 
ijtimoiy hodisa sifatida o‘rganib, sotsioiingvistika (ijtimoiy tilshunoslik) va 
mentalingvistika. (menta < lot. 
mens, mentis 
- ang - tafakkur)ni o'zida birlashtiradi. 
Sotsioiingvistika tiining tabiati va ijtimoiy vazifasini, mentalingvistika tii va 
tafakkur, tilning mazmun tomonini nutq faoliyati, kontekst va situatsiya biian 
aloqasini o‘rganadi. 
Intralingvistika (ing.) tilning ichki tuzilishi, uning birliklarini va 
kategoriyalarini, til saihlan va ularning tuzilishini nolisoniy omillarga bo`yamasdan 
o‘rganadi. Fonologiya, leksikologiya va grammatika intralingvistikaning asosiy 
bo`limlari hisoblanadi. 
Komparativistika (lot. 
comparativus 
- qiyosiy) - tilshunoslikning qarindosh 
tillarni qiyosiy-tarixiy o‘rganish biian shug‘ullanuvchi tarmog‘i. Komparativistika 
qiyosiy-tarixiy tilshunoslik, areal lingvistika, tipologiya (universal lingvistika) ni 
o‘z ichiga oladi. 
Qiyosiy tiishunoslik qiyosiy-tarixiy va chog`ishtirma tilshunoslikka 
bo`linadi. Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik qarindosh tillami o‘rgansa, cho`ishtirma 
tilshunoslik turli tizimdagi tillami chog‘ishtirib, ularning o‘xshash va noo‘xshash 
tomorilarini aniqlaydi. Masalan, 
rus-o 'zbek tillahning qiyosiy grammatikasi 
kabi. 
3.