1 Mavzu: Fanning mazmuni. Shaharlar rekonstruktsiyasi. Eski turar uy-joylarni qurilmalarini rejalashtirish tavsifi

1.2. Eski turar-joy qurilishini rejaviy tavsifi.
SHaharlarni shakllanishi – bu tarixiy jarayon bo’lib uning natijasida shahar xududining rejaviy tarkibi vujudga keladi. SHaharning eski qismi hududini rejaviy belgilarga ko’ra 3 turga ajratish mumkin:
1. SHaharning tarixiy markazida joylashgan xududlar. Ularning tarkibi ko’p marta o’zgargan bo’lib va hozirgi vaqtda uy joylarning zich joylanishi bilan tavsiflanadi. Birinchi turdagi binolarni rekonstruktsiyalashga juda ehtiyotkorlik bilan yondoshish, ya’ni, binolarni modernizatsiyalash, kvartallarni obodonlashtirish murakkab masalani tashkil etadi. Bunda nafaqat arxitektura obidalarining yaqqol ko’rinib turishini ta’minlab berish, shu bilan birga shahar me’moriy tarixiy muhitining ko’rinishini va o’tmish madaniy merosi elementlarini saqlab qolish talab etiladi.
2. Hududning ikkinchi turi shahar tarixiy markaziga bevosita yondoshuvchi rayonlarga xosdir. Bu rayonlar turar-joy binolari zichligining bir qadar ozligi va unda mayda ishlab chiqarish korxonalarining katta miqdori yig’ilganligi bilan tavsiflanadi. Bu turdagi qurilishlarning tarixiy va texnologik qiymati birinchi turga qaraganda odatda past. Bunday xududlarning rekonstruktsiyasi birinchi turga qaraganda ancha oson, ya’ni rejaviy tarkibni qayta o’zgartirish uning yangi funktsional vazifasiga bo’ysindiriladi.
3. Uchinchi tur – bu yirik shaharlarning sobiq chekka qismlaridir. 1860-1910 yillarda bu yerlarda yirik sanoat paydo bo’lgan, temir yo’l uzellari, ombor xo’jaligi va boshqa savdo-sanoat inshootlari qurilgan.
An’anaviy ko’rinishidagi xolati yaxshiroq bo’lgan tarixiy uylarning katta qismi hozirgi vaqtda “eski” shaharning shimoliy-harbiy xududida joylashgan. Bu yerda eski Toshkent tuzilmasining eng muhim unsurlari: Eski jo’va bozori, “CHorsu” va “Xast imom” me’moriy yodgorliklar majmuasi, Farobiy (sobiq CHig’atoy), Sag’bon, Qorasaroy ko’chalarining qisman saqlangan qismlari, va boshqalar joylashgan (rasm.1.1a, 1.1b,1.2,1.3a, 1.3b, 1.4a, 1.4b, 1.5, 1.6.).