1-Мавзу: Фаннинг мавзуи, максади ва вазифалари

Mexnat normasining asosiy maksadi – belgilangan mikdordagi ishni bajarish uchun sarf buladigan ijtimoiy ish vaktini belgilash yoki belgilangan vakt birligida tayyorlangan mahsulot xajmini aniklash. Mexnatning umumiy ulchovi (normasi) shu mexnatning mikdori va sifatini baxolashga imkon beruvchi ulchov – ish vaktidir.
Xizmat kursatish normasi deb, bir necha ishchi muayyan ishlab chiqarish sharoitida tsex va uchastkalarda ishlab turuvgan asbob–uskunalar birligiga xizmat kiluvchi ishchi soniga aytiladi.
Fan va texnika yutuklari va ilgor tajribaga asoslanib belgilangan normalarni vakti-vakti bilan kayta kurib chikish mexnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Menejment tizimida boshqarish va ishlab chiqarish jarayonlari farklanadi.
Ishlab chiqarish jarayoni — bu ma’lum sifatdagi mahsulotlarni (xizmatlarni) aytilgan mikdorda va muddatlarda tayyorlashga karatilgan mexnat va boshka xil jarayonlar yigindisidir.
Xar bir ishlab chiqarish jarayoni kuplab aloxida jarayonlardan tashkil topgan bulib, ular asosiy yordamchi va xizmat kursatuvchi jarayonlarga bulinadilar.
Asosiy jarayonlarga - mexnat ashyolarini shakli, xajmi, ichki xolatiga uzgartirish kirituvchi jarayonlar kiradi, masalan, ishlov berish yigish, buyash va x.k.
YOrdamchi jarayonlarga - bevosita mexnat ashyolariga ishlov berish bilan boglik bulmagan, lekin asosiy jarayonlarning me’yor bo’yicha kechishini ta’minlovchi jarayonlar kiradi. Masalan, uz extiyojlari uchun asboblar tayyorlash, uz extiyojlari uchun turli xil energiya ishlab chiqarish, asosiy vositalarni ta’mirlash va x.k.
Xizmat kursatuvchi jarayonlarga - ichki transport va ombor xujaliklari faoliyati kiradi.
Boshqarish jarayoni - korxonaning tashkiliy strukturasi doirasida boshkaruvchi tizimning boshqariluvchi tizimga nisbatan ko’rsatadigan ta’sirlari yigindisidir.
Xuddi ishlab chiqarish jarayonlari kabi boshqarish jarayonlari xam asosiy, yordamchi va xizmat kursatuvchi jarayonlarga bulinadi. Bu erda mexnat ashyosi (predmeti) sifatida boshkaruv karori, axborot, normativ-texnik yoki boshkaruv xujjatlari xizmat kiladi. Agar jarayon (operatsiya) boshkaruv mexnati predmetining biron-bir jixatini uzgartirishga karatilgan bulsa, bu jarayon asosiy xisoblanadi.
YOrdamchi jarayonlarga - asosiy va xizmat kursatuvchi jarayonlarga sharoit yaratib beruvchi jarayonlar: boshqarishning texnik vositalarini tayyorlash, sotib olish yoki ta’mirlash va x.k. lar kiradi.