1-Мавзу: Фаннинг мавзуи, максади ва вазифалари

3. Asosiy ishlab chiqarishni tashkil etish.
Menejment tizimida boshqarish va ishlab chiqarish jarayonlari farklanadi.
Ishlab chiqarish jarayoni — bu ma’lum sifatdagi mahsulotlarni (xizmatlarni) aytilgan mikdorda va muddatlarda tayyorlashga karatilgan mexnat va boshka xil jarayonlar yigindisidir.
Xar bir ishlab chiqarish jarayoni kuplab aloxida jarayonlardan tashkil topgan bulib, ular asosiy yordamchi va xizmat kursatuvchi jarayonlarga bulinadilar.
Asosiy jarayonlarga - mexnat ashyolarini shakli, xajmi, ichki xolatiga uzgartirish kirituvchi jarayonlar kiradi, masalan, ishlov berish yigish, buyash va x.k.
YOrdamchi jarayonlarga - bevosita mexnat ashyolariga ishlov berish bilan boglik bulmagan, lekin asosiy jarayonlarning me’yor bo’yicha kechishini ta’minlovchi jarayonlar kiradi. Masalan, uz extiyojlari uchun asboblar tayyorlash, uz extiyojlari uchun turli xil energiya ishlab chiqarish, asosiy vositalarni ta’mirlash va x.k.
Xizmat kursatuvchi jarayonlarga - ichki transport va ombor xujaliklari faoliyati kiradi.
Boshqarish jarayoni - korxonaning tashkiliy strukturasi doirasida boshkaruvchi tizimning boshqariluvchi tizimga nisbatan ko’rsatadigan ta’sirlari yigindisidir.
Xuddi ishlab chiqarish jarayonlari kabi boshqarish jarayonlari xam asosiy, yordamchi va xizmat kursatuvchi jarayonlarga bulinadi. Bu erda mexnat ashyosi (predmeti) sifatida boshkaruv karori, axborot, normativ-texnik yoki boshkaruv xujjatlari xizmat kiladi. Agar jarayon (operatsiya) boshkaruv mexnati predmetining biron-bir jixatini uzgartirishga karatilgan bulsa, bu jarayon asosiy xisoblanadi.
YOrdamchi jarayonlarga - asosiy va xizmat kursatuvchi jarayonlarga sharoit yaratib beruvchi jarayonlar: boshqarishning texnik vositalarini tayyorlash, sotib olish yoki ta’mirlash va x.k. lar kiradi.
Xizmat kursatuvchi - jarayonlarga boshkaruv mexnati predmetlarini to’plash, nazorat kilish va etkazish jarayonlari kiradi.
Jarayonlarni boshqarishda asosiy, yordamchi va xizmat kursatuvchi ishlab chiqarish va boshqarish jarayonlarini to’g’ri va uzaro muvofiklashgan xolda tashkil etish boshqarish samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Xar kanday jarayonlarni loyihalashtirish taxlil natijalariga xamda mexnatni barcha turdagi ixtisoslashuvini chukurlashtirish bo’yicha tadbirlarga asoslanadi.
Ishlab chiqarish jarayonining joylashuvi - korxonaning ishlab chiqarish strukturasida aks ettiriladi.
Ishlab chiqarish jarayonining vakt bo’yicha tashkil etish - tizim (korxona) ning “kirishi”ni uning “chikishi” (tayyor mahsulot) ga aylantirish bo’yicha asosiy, yordamchi, xizmat kursatuvchi jarayonlarni vakti bo’yicha uzaro moslashtirishdir. Bunda asosiy kursatkich bulib ishlab chiqarish tsikli davomiyligi xizmat kiladi.