1-mavzu. Fanning maqsadi va vazifalari. Asosiy tushuncha va ta‟riflar. Ma‟lumotlar bazasiga qo„yiladigan talablar

relyatsion hisoblash
deyiladi. Relyatsion hisoblash 
predikatlarni hisoblashga asoslangan bo„lib ifodalarni yozishga 
mo„ljallangan qiodalar to„plamidan iboratdir. Ular yordamida biz mavjud 
munosabatlardan yangi munosabatlar yaratishni ta‟minlaymiz. Bunday 
ifodaalrni yozishda solishtirish amallari, mantiqiy amallar va mavjudlik 
kvanteri va umumiylik kvanteri ishlatiladi. 
Hozirgi paytda relyatsion MBBT ni taraqqiyotida yangitil QBE tili 
ishlamoqda. Bu tilda relyatsion algebra va relyatsion hisoblashlarda ko„zda 
tutilmagan bir qpncha imkoniyatlar kirgan. Bu tilni hususiyati shundan 
iboratki, u terminallarda ishlashga muljallangan. So„rovlarni yaratish 
uchun maxsus ekran redaktoridan , munosabat va redaktorlaridan 
foydalanamiz. QBE tilida foydalanuvchi o„zi olishini mo„ljallagan natijani 
so„rov ko„rinishida tasvirlaydi va MBBT uni kerakli amallar ketma – 
ketligiga aylantirib beradi. 
Ma‟lumot modelini rivojlanish konsepsiyasi 5 ta bosqichni ko„rsatishi 
mumkin: 
1.
60- yillarning 2 – yarmida, bunda asosan ierarxik modellarga 
e‟tibor berilgan; 
2.
70- yillarni 1 – yarmi, tarmoqli modellar; 
3.
70- yillarning 2 – yarmi, relyatsion modellar; 
4.
80- yillarning 1 – yarmi, semantik modellar; 
5.
80- yillarning 2 – yarmi, ob‟ektga mo„ljallangan sistema. 
Nazorat savollari 
1.
Relyatsion ma‟lumotlar bazasini asosiy tushunchalari. 
2.
Munosobat xossalari. 
3. Munosobatlar sxemasi. 
4. Relyatsion algebra amallari. 

---

28 
5. Relyatsion hisoblash amallari. 
6–mavzu. Ma‟lumotlar bazasini normallashtirish. Normal formalar 
1NF, 2NF, 3NF va Kodd 
REJA 
1.
MBni normallashtirish. 
2.
Funksional bog„lanishlar va ularni turlari. 
3.
1NF. 
4.
2NF. 
5.
3NF.