|
12-mavzu: Himoyalangan yerlarda etishtirish uchun tumanlashtirilgan va ekishga tavsiya etilgan nav va duragaylarni xususiyatlarini o‘rganish.
Issiqxona sabzavotchiligi qishloq xo‘jaligining asosiy tarmoqlaridan biri bo‘lib, xalqimizni qorli-qirovli kunlarda ham sarhil, servitamin oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashda katta ahamiyatga ega.
Issiqxonalarda sabzavot ekinlaridan yuqori hosil olishda chet el duragaylarini qimmat baholarga sotib olib yetishtirish va mineral o‘g‘itlarni ko‘p qo‘llashning o‘zi yetarli emas. Bunda barcha agrotexnik chora-tadbirlar to‘g‘ri va o‘z vaqtida bajarilishi, ekinlar uchun issiqxonalarda maqbul mikroiqlim yaratilishi yuqori va sifatli hosil garovidir.
Kuzgi-qishki muddatda pomidor yetishtirishda sifatli ko‘chat tayyorlash uchun pomidor urug‘ini issiqxonalarga ekishning eng qulay muddati agustning birinchi yarmi, bodring urug‘ini esa esa avgustning ikkinchi yarmi hisoblanadi. Bunda pomidorning ertapishar F1 Bella, F1 Vindetta, F1 Bona, F1 Menxir, F1 Vilasko, F1 Elpida, F1 Sayxun kabi duragaylarini ekish tavsiya etiladi. Bodringning esa o‘z-o‘zidan changlanuvchi, serhosil F1 Orzu, F1 Ekspoza, F1 Artist, F1 Borxan, F1 Djemre, F1 Amur duragaylarini ekish maqsaga muvofiq.
Ko‘chatlar ekib bo‘lingach, ular kanop yoki polipropilen iplarga tortiladi. Ekinlarga bitta poya qoldirib, shakl beriladi. Asosiy poyadagi bachkilari o‘sib ketmasidan ular chilpib turiladi. Eski, sarg‘aygan barglar meva pisha boshlagandan so‘ng doimiy ravishda olib tashlanishi zarur.
Yuqorida aytilganidek, sabzavot ekinlarining yaxshi o‘sib-rivojlanishi, hosildorligi yuqori bo‘lishi uchun issiqxonada maqbul mikroiqlim (harorat, yorug‘lik, havo va tuproq namligi) ta’minlanishi zarur. Pomidor uchun harorat kunduzi 22–25, kechasi 17–18 oS, havoning nisbiy namligi 75–80 %, bodring uchun esa mos ravishda harorat 24–28, 18–20 oS, havo namligi 85–90 % bo‘lishi maqbul hisoblanadi.
Haroratning yuqoridagi ko‘rsatkichlardan oshib yoki kamayib ketishi ekinlarning o‘sib-rivojlanishi, kasallik va zararkunandalarga chidamliligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu holatning oldini olish uchun pomidor gullariga maxsus preparatlar (TU, Tomaton, Polistimulin 2) eritmalari bilan ishlov berish zarur. Kuzgi-kishki mavsumda issiqxonadagi pomidor ko‘chatlarining o‘suv nuqtasi 7–8 gulshodadan keyin chilpib tashlanishi tavsiya qilinadi. Bu hosildorlik ortishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Kuzgi-qishki muddatda issiqxonalarda sabzavot yetishtirish bo‘yicha tavsiyalarHosil yetilgandan so‘ng o‘z vaqtida terib olinishi lozim. Oziqa moddalarni solish faqat tuproq tarkibini agroximik tahlil natijasida amalga oshirilishi kerak, ya’ni tuproq tarkibidagi suvda eruvchi fosfor miqdori har 100 g tuproqda 84–103 mg, nitratli va ammiakli azot miqdori esa 25–30 mg, suvda eruvchi kaliy 30–40 mg/100 g atrofida saqlanishi kerak. Bundan tash¬qari, tuproq tarkibidagi xlor miqdori har 100 g tuproqda 0,02 foizdan oshmasligi lozim. Magniy 7–10 mg/100 g, kalsiy esa kamida 30–45 mg bo‘lishi kerak.
Issiqxonalarda ekinga asosan zararkunandalardan oqqanot, o‘rgimchakkana, zangkana, shiralar (poliz, akatsiya), sim qurtlari, kasalliklardan esa un shudring, soxta un shudring, qo‘ng‘ir va qora dog‘lanish, viruslar (mozaika, stolbur, strik), fomoz, fuzarioz so‘lish kabilar katta zarar yetkazadi. Oqqanot, shiralarga qarshi 20 % Konfidor (0,3 l/ga) yoki 20 % Mospilan (0,3 kg/ga) yoki Karbofos (1,2–2 l/ga) yoki Fufanon (2,4–2,6 l/ga) yoki 25 % Siraks (1,2–1,6 l/ga) preparatlarini purkash tavsiya etiladi.
O‘rgimchakkana, zangkanaga qarshi 20 % Mitak (2,5 l/ga) yoki 50 % Neoron (1 l/ga) yoki Omayt (1,5 l/ga) yoki 36 % Grezili (0,25 l/ga) preparatlarini purkash tavsiya etiladi. Fovaklovchi pashshaga Vertimek 0,5, ko‘sak kurtiga qarshi esa 15 % Avaunt 0,4 l/ga hisobida purkaladi.
Kuzgi-qishki muddatda issiqxonalarda sabzavot yetishtirish bo‘yicha tavsiyalarPomidor, bodring ekinlarini kasalliklardan un shudring ko‘proq zararlaydi. Bu kasallik o‘simlik barglarining ustki qismida to‘p-to‘p oq mog‘orlar paydo qiladi. Oqibatda zamburug‘lar ko‘payib, o‘simlik barglarining ustki va ostki qismini qoplab oladi hamda barglari qurib qolishiga sabab bo‘ladi. Bodringda un shudringga o‘xshash soxta un shudring kasalligi ham ko‘p uchraydi. Bunda barglarning orqa qismida qo‘ng‘ir rangli chiziqlar paydo bo‘lib, barg ostini butunlay qoplab oladi. Natijada barglar sarg‘a¬yib, tezda qurib qoladi.
Un shudring va soxta un shudring kasalliklariga karshi Topsin M (0,7 kg miqdorda 1000 l suvga), Saprol (1 l miqdorda 1000 l suvga), Topazni (0,5 l miqdorda 1000 l suvga) qo‘shib purkash tavsiya etiladi. Fuzarioz so‘lish kasalligi ham pomidor va bodringning tez qurib qolishiga olib keladi. Bu kasallikni fuzarium okseporium zamburug‘lari qo‘zg‘atadi. Ular o‘simliklarning ildiz bo‘g‘inida ko‘payib, zarar keltiradi.
Kuzgi-qishki muddatda issiqxonalarda sabzavot yetishtirish bo‘yicha tavsiyalarFuzarioz so‘lish kasalligining oldini olish uchun ko‘chatlar 0,3 foizli Fundazol eritmasi bilan (5 g 10 l suvga) sug‘oriladi. Fomoz kasalligi asosan hosil tugish davrida ko‘payib, zamburug‘lar hosil bandi atrofida rivojlanadi va avvaliga sarg‘ish dog‘lar paydo bo‘ladi, keyin esa ular ko‘payib, hosil bandi joylaridan chiqib, hosilning to‘kilib ketishiga sabab bo‘ladi. Unga qarshi kurashish uchun issiqxonalarda namlik ortib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak va o‘suv davrida Topsin M preparatidan 1 kg miqdorda 1000 l suvga qo‘shib purkash tavsiya etiladi.
Issiqxonalarda yuqoridagi tavsiyalarga amal qilinsa, ekinlardan mo‘l va sifatli hosil yetishtirilib, xalqimiz dasturxoniga qishning qorli-qirovli kunlarida ham sarxil pomidor va bodring tortiq etish imkoniyati ortadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
