1-Mavzu: Falsafaning predmeti,mazmuni va mohiyati,jamyatdagi roli

---

1-Mavzu: Falsafaning predmeti,mazmuni va mohiyati,jamyatdagi roli. 
Savollar. 
1. Falsafa atamasining manosi qanday? 
2. Falsafa qanday funksiyalarni bajaradi, ularning mohiyati nimalardan iborat? 
3. Dunyoqarash nima,uning qanday tarixiy shakllari mavjud? 
4. Falsafaning dunyo qarashining boshqa tarixiy shakllari bilan umumiy va 
o’ziga xos xususiyatlari qanday? 
Javoblar. 
1. 
«Falsafa» atamasi «filosofiya» so'zining Sharq ijtimoiy tafakkuridagi 
shaklidir. Sharqning atoqli faylasufi, mashhur mutafakkir Abu Nasr Forobiy 
filosofiya so'zini «Hikmatni qadrlash» deb talqin etgan. Falsafa Sharq 
xalqlari ijtimoiy tafakkurida «donishmandlikni sevish» degan mazmun bilan 
birga, olam sirlarini bilish, hayot va insonni qadrlash, umr mazmuni 
haqidagi qarash va hikmatlarni e'zozlash ma'nosida ishlatilgan. 
2. 
Falsafa bir nechta funksiyalarni bajaradi. Ular orasida eng asosiylari 
quyidagilar. 
1. Dunyoqarash funksiyasi – falsafiy bilimlarni asosiy xususiyati bolib 
insonni borliq, tabiat, jamiyat, inson ongi va tafakkuri, insonni 
dunyoni bilishi haqidagi tushuncha. 
2. Metodologik funksiya – falsafa boshqa fanlardan farqili olaroq tabiat, 
jamiyat va inson tafakkurining umumiy qonunlari haqidagi fandir. 
3. Гносеологик функцияси. Фалсафа дунѐни билиш асосида уни 
ўзгаришида инсонни фаол фаолият кўрсатишга ундайди. Фалсафа 
амалий ва назарий масалаларни ҳал қилишда катта роль ўйнайди. 
Буларнинг барчасида фалсафанинг гносеологик функциясида 
намоѐн бҳлади. 
4. Ижтимоий функцияси. Фалсафа инсоннинг ижтимоий 
табиатини ва моҳиятини очиб бериш билан бирга, у инсоннинг 
табиатга муносабатини, жамиятнинг табиат билан узвий 
боғлиқлигини кўрсатиб беради, шунингдек инсоннинг табиатга 
ғамхўрлик билан муносабатда бҳлишини ўргатади. 
5. Эвристик функцияси (―эврика‖ грекча сўз бўлиб, кашф этиш, 
деган маънони англатади) гносеологик вазифаси билан боғлиқ 
бўлиб, табиат, жамият ва инсон тафаккури ривожланишининг 
умумий янги қонуниятларини кашф этишни характерлайди. 

---

6. Праксиологик функцияси фалсафий ғоя ва назариянинг 
ижтимоий ҳаѐтга амалий татбиқ этилиши билан изоҳланади. 
7. Интегратив функцияси фан билан чамбарчас боғлиқ. Реал 
борлиқнинг янги ва янги объектлари ва ҳодисалари инсон 
назарий тадқиқотлари соҳасидан ўрин олиши, шунингдек илгари 
маълум даражада англаб етилган нарсалар ва ҳодисаларни янада 
чуқурроқ ўрганишга бўлган эҳтиѐж илмий билим ўз 
ривожланишининг дастлабки босқичларидаѐқ табақаланишига 
туртки беради. 
8. Тарбиявий функцияси. Бу функцияси кишининг ақлий 
жиҳатдан камол топишида, назарий тафаккурнинг қарор 
топишида, жамиятнинг етук кишиси бўлиб етишишида юксак 
ғоявий мустаҳкам эътиқод руҳида тарбиялашда, илмий 
дунѐқарашни қарор топтиришда муҳим роль ўйнайди. 
3. 
. Дунёқараш - бу инсонни ўраб турган дунё ва унинг унда тутган 
ўрнига нисбатан қарашлар мажмуидир. Дунѐқарашнинг асосий 
масаласи - «Мен» (субъект дунѐси) ва «Мен - эмас»(субъектга 
нисбатан ташқарида бўлган дунѐ) ўртасидаги муносабатдир. 
Дунѐқараш дунѐ 
тўғрисидаги умумий ғоялар, қарашлар, инсоннинг дунѐда тутган ўрни, 
ҳаѐтий йўналиши, ишонч эътиқоди, идеали, билим тамойиллари, ўзи 
ва бошқаларнинг ҳаѐтдаги ўрнини белгилаб олиши, инсон моҳиятини, 
ўзлигини англаши ҳақидаги қарашлар тизимидир. Тарихий тараққиѐт 
турлари жиҳатидан: 1) афсонавий (мифологик), 2) диний, 3)фалсафий 
қарашлардан ва 4) фандан иборат. 
4. 
Ҳозирги замон фалсафаси доирасида кўпинча қуйидаги мустақил 
соҳаларни ажратишади: 
1. Онтология – (юнонча онтос-моҳият, логос-тадқиқот, борлиқ унинг 
моҳияти,шакллари, асосий тамойиллари ва энг умумий категориялари 
ҳақидаги таълимот. 
2. Гносеология – (эпистемология) (гнозис-билиш, логос – таълимот) 
билишҳақидаги, инсон тафаккури фаолияти қонунларини ўрганади. 
3. Праксиология - (праксис-фаолият, логос-таълимот) инсон амалий 
фаолияти ҳақидаги таълимот. 
4. Аксиология – (аксиос-қадрият, логос-таълимот) қадриятлар инсон 
фаолияти, унинг йўналиши, умумий аҳамияти. 

---

5. Фалсафий антропология - инсон тўғрисидаги таълимот 
6. Ижтимоий фалсафа – жамият тўғрисидаги таълимот 
7. Футурология (futurum –келажаки ва logos –маълимот) – кенг 
маънода келажак ҳақидаги таълимот, тор маънода прогнозлаштириш и 
прогностика сўзларининг синоними 
сифатида ишлатилади 
8. Теософия (thes — худо и sopha — донишмандлик, билим)худо бн 
бевосита
боғланиш орқали билиш ҳақидаги таълимот. 
9. Мантиқ – тафаккур қонунлари ва шакллари тўғрисидаги
таълимот 
10. Этика – ахлоқ тўғрисидаги таълимот 
11. Эстетика – гўзаллик тўғрисидаги таълимот 
12. Методология - тафаккур усуллари ва методлари ҳақидаги таълимот