1-Mavzu: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja



Download 145,15 Kb.
bet53/57
Sana07.07.2021
Hajmi145,15 Kb.
#112018
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   57
Bog'liq
Лекция текст узб СБ ушын

Ayniyat qonuni

Biror buyum yoki xodisa haqida fikr yuritilganda ularga xos bo`lgan barcha muhim belgilar, tomonlar kamrab olinadi. Pred­met haqidagi fikr necha marta va kanday xolatlarda takrorlanishiga qaramasdan doimiy, uzgarmas va kat`iy mazmunga ega bo`ladi. Tafakkurga xos bo`lgan bu aniklik xususiyati ayniyat qonunining mohiyatini tashkil etadi.



Ayniyat qonuniga ko`ra ma`lum bir predmet yoki xodisa haqida aytilgan ayni bir fikr ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda uz-o`ziga tengdir. Bu qonun formal mantiq, ilmida « A-A dir» formulasi bilan ifodalanadi.

Ayniyat qonunining asosiy talabi quyidagicha: fikrlash ja­rayonida turli fikrlarni aynanlashtirish va aksincha, o`zaro aynan bo`lgan fikrlarga teng emas, deb qarash mumkin emas. Bu mantiqiy tafakko`rning muhim shartlaridan biridir. Fikrlash jarayonida bu qonunni, bilib yoki bilmasdan, buzish xolatlari uchraydi. Ba`zan, bu xolat bir fikrning tilda turli xil ifodalanishi bilan bog`liq bo`ladi. Masalan: «dialektika qonunlari» va «tabiat, jamiyat va inson tafakkurining eng umumiy qonunlari» tushunchalari shakliga ko`ra turlicha bo`lsa ham mazmunan aynandir. Tilda mavjud bo`lgan omonim va sinonim so`zlarning kullanishi ham ba`zan turli fikrlarning o`zaro aynanlashtirilishiga, ya`ni noto`g`ri muhokamaga olib keladi. Masalan: falsafiy nuktai nazardan «sifat» tushunchasi, o`ziga xos mazmunga ega bo`lsa, biror xunarmand tomonidan bu tushuncha, boshqa mazmunda (yarokli, foydali) qo`llaniladi.

Shuningdek u, bir tushunchaga kasb-xunari, hayotiy tajribasi va dunyoqarashi turli xil bo`lgan shaxslar tomonidan turli mazmun yuklatilishida ham namoyon bo`ladi.

Baxs-munozara jarayonida kanday qilib bo`lsa ham rakibni aldash va yutib chikish maqsadida ayniyat qonunining talablarini ataylab buzuvchilar sofistlar deb ataladi; ularning ta`limoti esa sofistika deyiladi.

Shuningdek, uzbek xalkiga xos bo`lgan askiya san`atida ayniyat qonunlari ataylab buzilishini, tushunchalarning uz ma`nosida emas, balki kuchma ma`nolarda kullanilishini kuzatish mumkin. Bu o`ziga xos so`z uyini bo`lib, unda qo`llaniladigan nozik kochirimlar askiya aytuvchining maxoratini kursatadi va tinglovchilarning kulgusiga sabab bo`ladi.

Demak, hayotda, amaliyotda tushunchaning turli ma`nolarda kullanilishidan garazli yoki begaraz, yaxshi yoki yomon maqsadlar uchun foydalanish mumkinligini ko`ramiz.

Ayniyat qonuni tafakkurga, uning barcha elementlari, shakllariga xos bo`lgan umumiy mantiqiy qonundir. Bu qonunning talablari tafakko`rning har bir shakliga xos bo`lgan konkret qoidalarda anik ifodalanadi. Tafakko`rning tushuncha, muloxaza (hukm), xulosa chiqarish shakllari, ular o`rtasidagi munosabatlar shu qonunga asoslangan holda amalga oshadi.


Download 145,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish