1-mavzu: Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi ro’li Reja


Fanning  funktsiyalari  va  taraqqiyotining    asosiy  bosqichlari



Download 0,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/22
Sana22.07.2021
Hajmi0,57 Mb.
#125757
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22
Bog'liq
1 mavzu Falsafa fanining predmeti

Fanning  funktsiyalari  va  taraqqiyotining    asosiy  bosqichlari.  Miloddan 

avvalgi  I  ming  yillikdan  XVI  asrgacha  bo’lgan  davr  ilk  fan  davridir.  Bu  davrda 

asrlar  mobaynida  avloddan-avlodga  o’tib  kelgan,  hayot  tajribasi  va  mehnat 




faoliyati  jarayonida  olingan  amaliy  bilimlar  bilan  bir  qatorda  juda  umumiy  va 

mavhum  mushohadalarga  asoslangan  nazariyalar  xususiyatiga  ega  bo’lgan  tabiat 

haqidagi dastlabki falsafiy tasavvurlar (naturfalsafa) vujudga kela boshlagan. Ilmiy 

bilim  kurtaklari  naturfalsafa  doirasida  uning  elementlari  sifatida  shakllangan. 

Matematik,  astronomik,  tibbiy  va  boshqa  masalalarni  yechishda  foydalaniladigan 

ma’lumotlar,  usullar  va  metodlar  jamlanishi  bilan  falsafada  tegishli  bo’limlar 

vujudga  kelgan  va  keyinchalik  asta-sekin  shakllanayotgan  ayrim  fanlar: 

matematika, astronomiya, tibbiyot va hokazolarga ajralib chiqgan.  

Jumladan,  Aristotelning  falsafiy  asarlarida  fizika,  zoologiya,  embriologiya, 

mineralogiya,  geografiya  kabi  fanlarning  kurtaklariga  duch  kelish  mumkin. 

Miloddan  avvalgi  III-II  asrlarda  falsafiy  bilim  tarkibida  statistik  mexanika, 

gidrostatika,  geometrik  o’tika  (xususan,  ko’zgular  haqidagi  alohida  fan  –  «ka-

to’trika»)  farqlanadi  va  nisbatan  mustaqil  ahamiyat  kasb  etadi.  Markaziy  Osiyo 

mutafakkirlari  al-Xorazmiy  matematika,  al-Farg’oniy  astranomiya,  al-Beruniy 

meneralogiya  va  geografiya,  Ibn  Sino  tibbiyot,  Mirzo  Ulug’bek  astranomiya, 

Alisher  Navoiy  adabiyot  ilmi  rivojiga  munosib  hissa  qo’shdi  va  ular  ijodi 

mahsullari bugungi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Biroq bu fanlarda 

ayrim  tasodifiy  kuzatishlar  va  amaliyot  ma’lumotlari  umumlashtiriladi-yu,  lekin 

eks’erimental metodlar hali qo’llanilmaydi, aksariyat nazariy qoidalar esa asossiz 

va  tekshirib  bo’lmaydigan  s’ekulyatsiyalar  mahsuli  hisoblanadi.  Ammo  ko’rib 

chiqilayotgan davrda vujudga kelgan ilmiy fanlar bu davr mobaynida falsafiy bilim 

qismlari sifatida talqin qilinishda davom etgan.  

SHu narsa diqqatga sazovorki, hatto XVII asr oxirida Nyuton o’zining fizika 

asoslarini  yaratgan  «Natural  falsafaning  matematik  asoslari»  deb  nomlangan 

asarini e’lon qilgan. 

SHunday  qilib,  falsafadan  alohida  faoliyat  sohasi  sifatidagi  fan  hali  mavjud 

bo’lmagan: u asosan falsafa doirasida, ilmiy bilimlarning boshqa manbai  – hayot 

amaliyoti va hunarmandchilik san’ati bilan bir vaqtda va u bilan juda zaif aloqada 

rivojlangan.  

Xullas,  bu  davrda  Qadimgi  Yunonistonda  “Platon  akademiyasi”,  Markaziy 

Osiyoda  “Ma’mun  akademiyasi”  tashkil  etilgan,  ilmiy  bilim  rivojida  muayyan 

yutuqlarga  erishilgan  bo’lsada,  madaniyatning  alohida  shakli  sifatida  fan 

paydobo’lishidan oldingi «embrional» davri hisoblanadi.  

2.  XVI-  XVII  asrlar  –  1  ilmiy  inqilob  davri  bo’lib,  u  klassik  fan  davri  deb 

nomlanadi.  U  Ko’ernik  va  Galiley  tadqiqotlaridan  boshlanib,  Nyuton  va 

Leybnitsning  fizika  va  matematika  sohasidagi  fundamental  asarlari  bilan  o’z 




cho’qqisiga ko’tarilgan. Galiley vafoti (1642 yil 8 yanvar)dan so’ng oradan bir yil 

o’tgach  Nyuton  tug’ilgani  (1643  yil  4  yanvar)  ramziydir.  Fanning  bu  buyuk 

ijodkorlari  yashagan  davr  –  kashfiyotlar  hamda  yangi  ilmiy  g’oyalarning 

mualliflari  sxolastika  va  diniy  dunyoqarash  dogmatizmiga  qarshi  kurash  olib 

borgan romantik davrdir.  

Bu davrda hozirgi vaqt tabiatshunosligining asoslari yaratilgan va mexanika 


Download 0,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish