1-mavzu. Elektronikaning fizik asoslari fani tarixi va rivojlanish an’analari. Reja

Kovalent bog’lanish 

Atomlar 

o’rtasida 

kovalent 

bog’lanish 

hosil 

bo’lishini 

vodorod 

molekulasining  hosil  bo’lishi  misolida  ko’rib  chiqaylik.  Vodorod  atomlari 

orasidagi kimyoviy bog’lanishning hosil bo’lishi o’zaro ta’sir etuvchi atomlar birbiriga 

yaqinlashganda 

elektron 

bulutlarning 

bir-birini 

«qoplashi» 

natijasidir. 

Bunday  o’zaro  qoplanish  natijasida  yadrolar  orasidagi  bo’shliqning  manfiy  elektr 

zaryadi  zichligi  ortadi.  Atomlarning  musbat  zaryadlangan  yadrolari  elektron 

bulutlarning  qoplanish  soxasi  tomon  tortiladi.  Bu  tortilish  bir  xil  zaryadlangan 

elektronlarning  o’zaro  itarishidan  yuqoriroq  bo’lib,  natijada  barqaror  molekula 

hosil bo’ladi. 

1927  yilda  V.  Geytler  va  F.  London  vodorod  molekulasidagi  yadrolararo 

masofa  va  bog’lanish  energiyasi  qiymatlarini  hisoblab  chiqdilar  va  bu  qiymatlar 

eksperemental  topilgan  qiymatga  juda  yaqin  chiqdi.  Natijada  vodorod 

molekulasidagi  kimyoviy  bog’lanish  ikkala  atomga  tegishli  bo’lgan  qarama-qarshi 

yo’nalishdagi  spinga  ega  elektron  jufti  hosil  bo’lishi  natijasida  vujudga  keladi, 

degan  xulosaga  kelindi.  Sxemadagi  to’lqinsimon  chiziqlar  vodorod  molekulasidagi 

---

xar  bir  elektron  ikkala atomning kvant yacheykalaridan joy  olishini bildiradi, ya’ni 

elektronlar  vodorod  atomlari  yadrolarining  kuchlanish  maydonida  xarakat  qiladi. 

Demak,  hosil  bo’ladigan  ikki  elektronli  ikki  markazli  kimyoviy  bog’lanish 

kovalent kimyoviy bog’lanish deb ataladi. 

Valent 

bog’lanish 

usuli 

asosida 

quyidagi 

qoidalar 

yotadi: 

1.Kovalent 

kimyoviy 

bog’lanish 

qarama-qarshi 

yo’nalishdagi 

spinli 

ikki  elektronlar  tomonidan  hosil  qilinib,  bu  elektron  juft  ikkala  atomga  tegishli 

bo’ladi. 

2.O’zaro  ta’sir  etuvchi  elektron  bulutlari  bir-biriga  qanchalik  darajada 

ko’p qoplansa, kovalent bog’lanish shunchalik mustaxkam bo’ladi.