1-Mavzu eksprimental

1-Mavzu eksprimental

Aniq izlanish predm etiga ega bo'lgan h ar qanday fan o lsha predmetining mohiyatini yoritish va materiallar to ‘plash uchun maxsus usullar, vositalardan foydalanadi va ular fanning metodlari deb yuritiladi. Fanning salohiyati va obro‘si ham birinchi navbatda o‘sha m etodlar yordam ida to‘plangan m a’lum otlarning ishonchliligi va validliligiga bog'liq bo‘ladi. Bu fikrlar bevosita psixologiyaga ham aloqador bo‘lib, m etodlar masalasiga bu fanda ju d a katta ahamiyatga molik masala sifatida qaraladi. Chunki yuqorida ta ’kidlaganimizdek, psixik hodisalami bevosita qo‘l bilan ushlab, ko‘z bilan ilg‘ab, quloq bilan sezish qiyin. Lekin juda ko‘plab fanlar bilan faol hamkorlik shunga olib kelganki, psixologiyaning har bir tarm og‘i o‘z vazifalarini echish va m a’lum otlarga ega bo‘lish uchun k o ‘plab m etodlarni sinovlardan o‘tkazib, eng ishonchli va m ukammallarini saqlab qolgan. Matematik statistika va ehtimollar nazariyasining psixologiya sohasida qo‘llanilishi va unda erishilgan muvaffaqiyatlar aw alo har bir metodning ishonchlilik darajasini aniqlash, qolaversa, to ‘plangan m a’lumotlaming qay darajada asosli va valid ekanligini isbotlashga yordam beradi. Biz mazkur mavzuimizda har bir insonning o ‘zini va atrofidagilami bilib olishiga im kon beradigan, murakkab bo‘lmagan, qo‘llash shartlari sharoitga mos bo‘lgan va um um qabul qilingan m etodlarni keltirdik. 2-rasmda keltirilgan metodlar yordamida tadqiqotchi yoki qiziqqan shaxs u yoki bu psixik jarayon, holat yoki shaxs xususiyatlari to ‘g‘risida 2-rasm. Pedagogik psixologiyaning asosiy metodlari www.ziyouz.com kutubxonasi birlamchi m a ’lum otlar to‘playdi, to ‘pIangan m a’lumot yana tahlil qilinadi va m axsus tarzda ishlatilishi mumkin. Quyida psixologiya, jumladan, pedagogik psixologiya fanida eng samarali, ishlatilishi qulay va olingan natijalar ishonchliligi yuqori bolgan kuzatish metodiga to‘xta!ib o ‘tamiz. Kuzatish metodi tavsifi Kuzatish metodi qadimgi empirik metodlarguruhiga mansub bo‘lib, unda hozirgi kunda sifat jihatidan katta o ‘zgarishlar yuz berdi. Uning ob’ekti, ko‘lam i kengaydi, murakkab jarayonlami o ‘rganish imkoniyati tug‘ildi. Kuzatishning texnologiyasi takomillashdi, shakli va vositalari ko‘paydi, ob’ektivlik darajasi ortdi. Kuzatish psixologiya fanining barcha sohalarini universal tadqiq qilish metodiga aylanib qoldi. Shu boisdan bugungi kunda uning ahamiyati yangi bir yuksak darajaga ko‘tarildi. Tatbiqiylik k o 'lam i yanada kengaydi, statistik metodlarga m oslashuvchanligi bilan boshqa tadqiqot metodlaridan ajralib turadi. Yuqoridagi mulohazalarga asoslangan holda uning ayrim manbalarda yoritilmay qolganjihatlari to‘g‘risida mulohaza yuritamiz. Kuzatish texnikasi 1. Voqelikni kuzatish oqimini muayyan qismlarga ajratish (klasifikasiyalash). 2. K uzatishning ko‘lami va xarakterini aniqlash. 3. K uzatishni qayd qilish (fiksasiyalash). 4. O lingan natijalam i sifat va miqdor jihatdan tahlil qilish. Kuzatish ob 'ekti va predmeti 1, K uzatishning ob’ekti — inson, guruhiy va jamoaviy m unosabatlar, ob’ektiv va sub’ektiv kechinmalar, hayvonot olami, shaxs faoliyati kabilam i o ‘rganishdan iboratdir. 2. K uzatishning predmeti — insonning holati, uning harakat tezligi, harakatning kuchi, hamkorlik harakati, odamning ongsiz, ongosti va onglilik holatlari (faoliyat, muloqot) ni eksteriorizasiyalashdan iboratdir. Bunda quyidagilar inobatga olinishi zarur: a) amaliy va gnostik harakat; b) nutq aktlari, m a’nosi, mazmuni, mohiyati, yo‘nalishi, chastotasi, ritm i, davomiyligi, intensivligi, ekspressivligi, uning leksikasi, grammatikasi va fonetik qurilishi; www.ziyouz.com kutubxonasi c) mimika, imo-ishora, pantamimika, vokal mimikasi; d) vegetativ reaksiyalarning ayrim ko‘rinishlari (qizarish, terlash, oqarish, nafas olishning tezlashuvi va qiyinlashuvi). Kuzatish iyerarxiyasi 1. Kuzatishning maqsadi 2. Kuzatishning vazifalari 3. Kuzatishning programmasi 4. Kuzatish fiksasiyasi. Bunda quyidagilar nazarda tutiladi: a) umumiy talablarga rioya qilish; b) yaxlit qayd qilib borish; c) kundalik; d) texnik vositalardan foydalanish. Kuzatishning ifodaianishi 1. Olingan ma’lum otlam ing alomat va belgilar orqali ifodaianishi (piktogramma, grafik sxema). 2. Standart protokollarning aks ettirilishi. Kuzatish turlari 1. Sistematik 2. Epizodik 3. Dala sharoitida 4. Labaratoriya sharoiti 5. Tabiiy sharoitda 6. Xronologik 7. Davriy 8. Bir martalik M ehnat faoliyatini kuzatish 1. F. Gilbertning ish kuni fotografiyasi m etodikasi (harakatni tahlil qilish) 2. A.F. Gostevning xronokartasi (2 yoki 3 m arta 30 minutdan smenadan keyin talabalarda dars boshida, o‘rtasida, darsdan keyin). Kuzatish formalari 1. Aralashib yashirin kuzatish 2. Psixologik portret www.ziyouz.com kutubxonasi 3. O chiq aralashib kuzatish (o‘smirlarda) 4. Xulq portreti Kuzatishni qayd qilish turlari 1. Kundalik 2. T a’kidlovchi 3. Umumlashtiruvchi 4. Faktik (foto video magnit lentasi) Kuzatish natijalarini qayta ishiash 1. Sifat tahlili 2. M iqdoriy tahlil Kuzatish hisobotini jihozlash 1. Kirish (muqaddima) 2. M etodika tavsifi 3. N atijalam i tartibga keltirish 4. N atijalam ing muhokamasi va tahlili 5. Xulosalar 6. Tavsiyalar 7. Adabiyotlar ro‘yxati 8. Ilovalar Konflikt holatini aniqiash 1. Nizo (konflikt) mohiyatiga kirish 2. Nizoning kuchayishi 3. N izoning echilishi 4. N izodan keyingi psixologik holat Kuzatish yakuni 1. Umumpsixologik xulosalar chiqarish 2. Milliy etnopsixologik va regional xususiyatlarni sharhlash Asosiy tushuncha va atamalar Yangi davr va psixologiya, psixologiya fanining dolzarbligi, psixikaning zam onaviy va klassik ta ’riflari, psixik jarayonlar, psixologiya tarmoqlari, psixologik tarm oqlar klassifikasiyasi, psixologiya fanining m etodlari, k u zatish m etodi, so ‘rov m etodi, psixologik testlar, psixologik eksperim ent, modellashtirish. www.ziyouz.com kutubxonasi Rezyume Yangi davr har bir insondan psixologik bilim larni egallashni talab etadi. Buning uchun shaxs psixikasining nam oyon bo‘lish shakllari: psixik jarayonlar, psixologik holatlar, shaxsning individualpsixologik xususiyatlarini bilish zarur bo‘ladi. Hozirgikunda psixologiya fanining 300 dan ortiq sohasi alohida ravishda shakllangan. Fan sifatida psixologiya aw alo, „ijtimoiy gum anitar“ , so‘ngra „tabiiy, aniq va texnika“ va eng oxirida „iqtisodiyot“ blokidan o ‘rin olgan bir qator fanlar bilan uzviy bog‘liq b o ‘lib, bu tom m a’noda uning jamiyatda amaliy ahamiyati ortib borayotganligidan darak beradi. Bob yuzasidan savol va topshiriqlar ♦ 1. Psixologik bilimlaming insoniyat hayotida tutgan o'mihaqida nima deya olasiz? 2. Psixologiyaning amaliy sohalari to‘g‘risida gapirib bering? 3. Psbcologik bilimlaming pedagogik faoliyatdagi ahamiyati nimada deb bilasiz? 4. Psixologiya tarmoqlarini sanab bering? 5. Mehnat psixologiyasi o‘rganuvchi muammolariga nimalar kiradi? 6. Psbcologiyaning asosiy metodlari haqida to'xtaling? 7. Psixologiya va texnik taraqqiyot deganda nimani tushunasiz? 8. Barcha sohalarda amalga oshirilayotgan islohotlaming samarasini inson belgilaydi degan tushunchaga qanday qaraysiz? www.ziyouz.com kutubxona

2-Mavzu eksprimental