1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

 

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:  



 

Asimmetriya-  o`ng  va  chap  yarim  shardagi  markazlarning  parallel 

joylashmaganligi. 



 

Lokalizatsiya- har bir vazifaning ma`lum markazga joylashuvi. 



 

Lateralizatsiya-  chap  va  o`ng  yarim  sharda  vazifalarning  bir  xilda 

taqsimlanishi. 



 

Intuitsiya-bilishning  maxsus  usuli,  izlanayotgan  muammoning  echilishini 

birdaniga topish. 

 

Ruhiy faoliyatlarning o`ziga xos xususiyati va aloqasini tahlil qilar ekanmiz, 

bu  jarayonlarning    inson  miyasi  tuzilishidagi  o`ziga  xoslik  bilan  mavjud 

munosabatiga alohida to`xtalib o`tish zarur. 

Psixik  jarayonlar  namoyon  bo`lishida  chap  va  o`ng  yarim  sharlarning  o`zaro 

munosabatini o`rganish muhim ahamiyatga ega. 

Nima  uchun  ba`zi  kishilarning  chap  qo`li  o`ng  qo`liga  nisbatan  faolroq 

bo`ladi? 

 

Bosh  miya  po`stloq  qismida  har  bir  ruhiy  jarayonning  aniq  va  yagona 

(lokalizatsiya)  joylashgan  o`rni  borligi  haqidagi  fikrlardan  so`nggi  yillarda 

uzoqlashish  vujudga  kelmoqda.  Maxsus  sharoitlar  miyaning  biror  qismini  olib 

tashlash,  u  yoki  bu  jarayonning  batamom  yo`qolib  ketmaganligi  yuqoridagi  fikrga 

turtki bo`ldi. 

Hozirda  bosh  miyaning  funktsional  tuzilmalari  munosabatlarini  o`rganuvchi 

yo`nalishlarni quyidagicha ajratib ko`rsatish mumkin. 

Birinchi eng muhim umumiy yo`nalish A.R.Luriya ishlarida o`z aksini topgan 

bo`lib, u uchta funktsional blokni ajratib ko`rsatish bilan xarakterlanadi: a) energetik 

blok-miya  ustunchalari    va  po`stloq  osti  tuzilmalarini  o`z  ichiga  oladi;  b) 

informatsion  blok-miyaning  ensa,  chakki  va  tepa  qismlarini  qamrab  oladi,  v) 

boshqaruvchi blok-bosh miyaning peshona qismiga joylashgan.  

 

Ikkinchi    yo`nalish  bosh  miya  yarim  sharlari  simmetriyasi  bilan  bog`liq 

xususiyatlarni 

o`rganadi. 

Bu 

yo`nalishga 

B.G.Anan’ev 

N.M.Traugott 

va 

boshqalarning tadqiqotlarini kiritish mumkin. 

 

Uchinchi  yo`nalish  har  bir  funktsiyaning  bitta  yarim  sharda  bir  necha 

markazlari borligini chukur o`rganishga qaratilgan. 

 

Tibbiyot amaliyotida ba`zi bemorlarda ikki yarim sharni bog`lab turuvchi nerv 

aloqasini  o`zib  quyishga  ham  to`g`ri  kelgan.  SHunday  hollarda  har  bir  yarim  shar 

alohida  mustaqil  miya  sifatida  ishlay  boshlagan.  Ayrim  kasalliklarda  ba`zi  qismlar 

shikastlanadi  yoki  jarrohlik  yuli  bilan  olib  tashlansa,  qaysi  funktsiyalarning 

o`zgarishga qarab ba`zi ma`lumotlarni to`plash mumkin. 

CHapaqaylar  mashhur  kishilar  bo`ladi,  degan  fikrga  munosabatingiz 

qanday?