1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

12- MAVZU: PSIXOMOTORIKA VA IXTIYORIY HARAKATLARNING 

O`RGANILISHI. 

R E J A . 

1.  Psixomotorika haqida tushuncha. 

2.  Hatti-harakat va ixtiyoriy javob harakatlari. 

3.  Ish harakat -faoliyatning tarkibiy qismi sifatida.  

 

---

 

49

 

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:  



 

Psixomotorika- borliqni bilishda muskul harakatlarining ishtirok etishi. 



 

Faoliyat- anglangan maqsad bilan boshqariladigan ichki(ruhiy) va tashqi 

(jismoniy) faollik. 



 

Maqsad- faoliyatning so`nggi natijasi. 



 

Motiv-faoliyatga undovchi kuch, sabab. 



 

Ish-harakat-oraliq maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan faoliyatning 

tarkibiy qismi. 

 

 

Psixomotorika  tushunchasining  taraqqiyoti  I.M.Sechenov  nomi  bilan 

bog`liqdir.  U  birinchi  bo`lib  borliqni  bilishda  muskul  harakatlarining  ham  o`rni 

borligini  ochib  bergan.  I.M.Sechenov  g`oyalari  psixomotorikani  barcha  aks  ettirish 

shakllarining  muskul  harakatlarida  ob`ektivlanishi,  gnoseologik  va  prakseologik 

vazifani  bajaruvchi  harakat  analizatorini  barcha  analizatorlarni  birlashtiruvchi 

sifatida tushunishga hal qiluvchi ta`sir ko`rsatdi. 

          Hayvonlar faolligi bilan inson faolligi o`rtasida  

         tafovut   mavjudmi?  

 

 

Insonning  psixomotor  rivojlanishini  o`rganish  muhim  ahamiyatga  ega  bo`lib, 

uning barcha harakatlarida shaxs, individ va sub`ekt sifatida o`ziga xos, takrorlanmas 

xususiyatlari  namoyon  bo`ladi.  I.M.Sechenov  harakat  funktsiyalarini  markaziy  nerv 

sistemasi  yuqori  qismlarining  vazifasi  bilan  bog`laydi.  Ixtiyoriy  va  ixtiyorsiz 

harakatlar  reflektor  tabiatga  ega  ekanligini  ta`kidlab,  sezgi  a`zolariga  keladigan 

qo`zg`atuvchilar  ta`sirini  o`rganish  muhim  ahamiyatga  ega  deb  ko`rsatadi.  Tashqi 

qo`zg`atuvchining  tez  va  aniq  ajrata  olish  insonning  izchil o`rganilgan,  eng  birinchi 

psixomotor xususiyatdir. 

 

Tashqi  ta`sirlarga  ixtiyoriy  javob  berish  turli  funktsional  tizimlar  o`rtasidagi 

o`zaro  ta`sir  ko`rsatish  vaqtiga  bog`liq  bo`ladi.  Bu  jarayonni  quyidagicha  tasvirlash 

mumkin: 

-  qo`zg`atuvchining retseptorga ta`siri va nerv signalining paydo bo`lishi;  

-  nerv signalini analizatorning pustlokdagi markaziga yuborish; 

-  vaziyatni  baholash  va  qaror  qabul  qilish,  pustloqning  harakat  markazlariga 

buyruq berish; 

-  nerv signalini muskullarga o`tkazish, butun jarayonning natijasi harakatdir. 

 

Muskullar harakati qaysi organ orqali boshqariladi? 

 

 

Laboratoriya  sharoitida  ixtiyoriy  javob  berish  holatidan  avval,  tekshiriluvchi 

ko`rsatma  bilan  oldindan  tanishtiriladi,  barcha  funktsional  holatlarning  tayyorgarlik 

darajasi ortadi.  

 

Ixtiyoriy reaktsiya ko`rsatkichi sifatida ko`pincha javob berish vaqti (reaktsiya 

vaqti)  va  javobning  aniqligi  olinadi.  Reaktsiya  vaqti  deganda  qo`zg`atuvchi 

berilgandan javob harakati tugaguncha bo`lgan vaqt oralig`i olinadi; va uni quyidagi 

formula bilan ifodalanadi; 

T 

r

 qt 

nn

 Q t

nr

 Q t

d

 ;