1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

USULLARINING QO`LLANISHI. 

R e j a : 

1.  Psixologik tadqiqot natijalarini mikdoriy tahlil qilishning zarurligi. 

2.  O`lchov shkalasi tiplari. 

3.  Nomlash (nominativ) shkalasi. 

4.  Tartib (ordinar) shkalasi. 

5.  Interval (oralik) shkalasi. 

6.  Munosabatlar shkalasi. 

 

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:  



 

Validlik-metodikaning tadqiqot predmetiga mosligi; 



 

Ishonchlilik- metodikaning o`lchov vositasi sifatida loyiqligi; 



 

Ob`ektivlik-  o`lchov  natijalarining  undan  foydalanuvchi  shaxsga  bog`liq 

emasligi; 

---

 

12

 



 

SHkalalashtirish-psixik 

holatlarni 

o`lchash 

uchun 

qo`llaniladigan 

eksperimental va matematik usullar yig`indisi; 

 

 

Psixologik kuzatish va tajriba natijalarini so`z orqali ifodalaganda sub`ektivlik 

holatlari  bo`lishi  muqarrar,  bunday  sub`ektivlik  holatlari  muddatidan  avval  xulosa 

chiqarishda,  asoslanmagan  umumlashtirishlarda  namoyon  bo`ladi.  Sifat  jihatdan 

o`rganilayotgan  psixik  hodisa  va  jarayonlarni  tavsiflashda  ular  o`rtasidagi  farq  va 

o`ziga  xos  rivojlanish  xususiyatlarini  to`la  holda  ta`riflashda  qiyinchilik  tug`diradi. 

Bunday  tahlil  kuzatish  va  tajriba  natijalarida  qay  darajadagi  xatolar  bo`lishi 

mumkinligini  aniq  ko`rsatib  bera  olmaydi.  SHuning  uchun  hamma  vaqt  mikdoriy 

tahlil  sifat  tahlil  bilan  birgalikda  qo`llaniladi.  Ana  shunda  sub`ektivlik  holatlariga 

barham  berilib,  shakllantirilgan  hukm  va  xulosalar  tadqiqotchi  shaxsiyatiga 

bog`liqlikdan xalos bo`ladi, natijalarni tekshirish imkoniyati vujudga keladi.  

Psixolog  uchun  kuzatish  va  tajriba  natijalarini  statistik  metodlar  yordamida 

aniqlashni bilish juda muhimdir. 

 

Psixologiya matematik fan bo`la oladimi? 

 

Psixologiyani  matematikalashtirish  -  uning  barcha  sohalariga  tarqaladi. 

Psixologiya  yaqin  kelajakda  qay  darajada  eksperimental  fan  bo`lsa,  shu  darajada 

matematik fan ham bo`lib qoladi. 

            Psixologiyani matematikalashtirishning ahamiyati qanday? 

 

Tadqiqot 

metodikasini 

tanlashdan 

avval 

eksperimentator 

nimani 

o`rganayotgani, olingan natija amaliy va tadqiqotchilik vazifasi talablariga mos kela 

olishini tasavvur qila olishi kerak bo`ladi. Birinchi navbatda bu metodning validligi, 

ishonchliligi  va  ob`ektivligini  isbotlash  uchun  zarur  bo`ladi.  Metodikaning  validligi 

deganda  uning  tadqiqot  predmetiga  adekvatligi  (mosligi)  tushuniladi.  Miqdoriy 

validlik  ushbu  metodika  natijalari  bilan  tashqi  o`lchovlarning  o`zaro  aloqasini 

aniqlashda  namoyon  bo`ladi.  Masalan,  ta`limning  muvaffakiyati  –o`quvchining 

intellektual  taraqqiyoti  bilan  bog`liq  bo`ladi.  SHuning  uchun  ham  tashqi  o`lchov 

sifatida  uning  o`zlashtirishini  olish  mumkin.  Aytaylik,  talabalarning  aqliy 

rivojlanishini  o`rganish  uchun  test  topshiriqlari  va  o`zlashtirish  bahosi  o`rtasida 

ijobiy aloqa mavjud bo`lsa, qo`llanilgan metodika validlikka ega bo`ladi.  

 

Metodikaning  yana  bir  muhim  xususiyati  uning  ishonchliligi  bo`lib,  ushbu 

metodikaning o`lchov vositasi sifatida loyiqligida namoyon bo`ladi.  

 

Metodikaning  ob`ektivligi  o`lchash  natijalarining  undan  foydalanuvchi 

shaxsga  bog`liq  emasligida  aks  etadi.  Metodikaning  validligi  va  ishonchliligini 

tekshirish maqsadida turli statistik o`lchovlardan foydalanish mumkin bo`ladi.  

       Har qanday metodikadan ham tajriba jarayonida foydalanish      

      mumkinmi? 

 

 

O`lchov  nazariyasi  fikricha  psixologiyada  qo`llaniladigan  barcha  o`lchov 

usullari psixologik o`lchov shkalalarini tuzishdan iboratdir.