1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

? 

? 

---

 

50

 

 

bu erda T

r

 - reaktsiya vaqti, t

nn

-sensor -pertseptiv jarayon vaqti, t

pr

-baholash va qaror 

qabul  qilish  vaqti,  td  -  harakat  javobi  vaqti.  Ma`lumki.  reaktsiya  vaqti  funktsional 

tizimlar holatiga va tashqi sharoitlarga bog`liq bo`ladi.  

 

Ixtiyoriy  reaktsiyalarni  o`rganish  psixodiagnostik  ahamiyatga  ega  bo`lib, 

insonning  turli  faoliyatlari  mexanizmi  va  tarkibini  o`rganishda  keng  foydalanishi 

mumkin. 

 

Harakatlar  tizimidagi  biror  bo`g`inning  amalga  oshirilmasligi  faoliyat 

natijasiga qanday ta`sir ko`rsatadi? 

 

 

Faoliyat  tarkibida  ish-harakat  (deystvie)  alohida  ajratib  ko`rsatiladi.  Ish-

harakat,  deb  muayyan  oddiy  bir  vazifani  bajarishga  yo`naltirilgan  nisbatan 

tugallangan  faoliyat  elementiga  aytiladi.  Faoliyat  elementi  sifatida  u  sa`i-harakat  va 

harakatlarda namoyon bo`ladi. Operatsiya (jarayon) - texnologik jarayonning tarkibiy 

qismidir.  

 

Operatsiya  texnologik  jarayonning  talabiga  ko`ra  bir  necha  ish-harakatdan 

tashkil topishi ham mumkin. Bajariladigan ish-harakatlar mexnat predmeti, quroli va 

sharoitlariga  adekvat  ya`ni  mos  bo`lishi  kerak.  Harakatlar  tarkibi  makro-  va  mikro- 

harakatlardan iborat bo`lishi mumkin.  

 

B.G.Anan’ev odamni faoliyat sub`ekti sifatida tahlil qilar ekan, faollikning 4 ta 

darajasini ajratib ko`rsatadi: 

1-yaxlit faoliyat darajasi; 

2-alohida faoliyat akti darajasi; 

3-makro harakatlar darajasi; 

4-mikro harakatlar darajasi. 

 

Psixomotor  xususiyatlarni  ko`p  qirrali  va  ko`p  darajali  ekanligini  o`rganish 

metodlarining amaliy qiymati mehnat sub`ekti sifatida odamning faoliyat va muloqat 

jarayonidagi o`rnini o`rganish bilan belgilanadi. Psixomotor  xususiyatlarning yoshga 

bog`liq  holda  rivojlanishi  pedagogik  ta`sirni  jismoniy,  aqliy  va  ahloqiy  tarbiyaning 

yaxlitligi tamoyiliga rioya qilib tashkil etishni taqozo etadi. 

 

Tarixiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida insonning asosiy faoliyati mehnat 

hisoblangan.  Mehnat  faoliyatida  esa  qo`lning  murakkab  harakatlarining  o`rni 

beqiyosdir. 

 

So`nggi  yillarda  psixologiyada  insonning  bilish  va  ijro  etish  faoliyatlarini 

o`rganish  maqsadida  mikrotuzilmalarni  o`rganish  metodidan  keng  foydalanilmokda. 

Mikrotuzilmalar  tamoyiliga  ko`ra  har  qanday  istalgan  bir  faoliyat,  kichik  vaqt 

oralig`ida bajariladigan va o`lchash imkoniyati mavjud bo`lgan harakatlardan tashkil 

topadi.  

 

Nafis  sensomotor  faoliyatlar  mutloq  va  farq  qilish  chegarasini  aniqlash 

metodlarini bilishni taqozo etadi.