1-mavzu. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish kursi, vazifasi, maqsadi, tuzilmasi va tarixi, fanni o‘rganish usullari

 
Cheklovchi omillar 
Cheklovchi omil tirik va notirik organizmlarning ekotizmini o'z ichiga 
oladi.Cheklovchi omil aloqada bo'luvchi bir nechapopulyatsiyaga ta'sir eta oladi. 
Biroz yomg'ir yog'ishi ham o'tloqdagi o'simliklarni o'sishini cheklay oladi. 
O'simliklar urug'ni sichqonlar yeydi, bu oziqlanish jarayoni cheklovchi omilga 
aylanishi mumkin. 
POPULYATSIYA 
 
1
Peter Rillero, Dinah Zike .Ecology, 2005 (10-16- betlar). 
 

---

12 
Populyatsiyalar 
ekologiyasining 
predmeti 
populyatsiyaning 
tuzilishi, 
dinamikasini, yoshi va jinsini o‘rganishdan iborat. Chunki, ular hosildorlik va 
ko‘payish xarakterini ko‘rsatadi, bu esa yashash sharoitiga moslashish o‘lchamini 
yuzaga keltiradi. Populyatsiyalar ichida organizmning o‘sishi, rivojlanishi tashqi 
muhitga qarab o‘zgarib boradi. Populyatsiyada absolyut va nisiy zichliklar ajratilib, 
absolyut zichlik ma’lum maydon birligiga to‘g‘ri keluvchi populyatsiyaning 
miqdori bo‘lsa, nisbiy zichlik ma’lum maydon birligidagi individlar sonini 
bildiradi. Nisbiy zichlik orqali populyatsiyaning ko‘payishiyoki kamayishi 
haqidagi ma’lumotlar o‘rganiladi. Populyatsiyaning zichligi vaqt davomida 
o‘zgarib turadi. Har qanday o‘zgarishning quyi va yuqori chegaralari, shuningdek 
o‘rtachao‘lchamlari bo‘ladi. Populyatsiya zichliining yuqori chegarasi individlar 
sonining ortib ketishi va o‘z-o‘zini cheklashi bilan bog‘langan, quyi chegarasi esa 
populyatsiyaning kelajakda yashay olishiyoki o‘limga yuz tutishi, yani minimal 
o‘lchamga tushib qolishi bilan belgilanadi. Har bir popuyatsiya ma’lum sharoitda 
o‘rtacha zichlikka ega bo‘ladi, bunda barcha hayotiy jarayonlar samarali borib, 
uning natijasi populyatsiyaning yuqori mahsuldorligi, hayotchanligi va 
boshqalarda ko‘rinadi.