4. Xo'jalik mablag'larini biznes jarayonida taqsimlash xususiyati va davomiyligi quyidagicha berilgan: I. Asosiy vositalar.
1. Binolar.
2. Imkoniyatlar.
3. Supero'tkazuvchilar qurilmalar.
4. Mashina va uskunalar.
5. Kompyuterlar va qo'llanmalar.
6. Avtotransport vositalari.
7. Ishlab chiqarish va uy xo'jaligi investitsiyalari.
8. Ishlaydigan va mahsuldor hayvonlar.
9. Ko'p yillik daraxtlar.
II. Nomoddiy aktivlar.
III. Aylanma mablag'lar.
1. Arzon narxlardagi va tezkor mahsulotlar.
2. Xom pul yoki materiallar.
3. Yarim tayyor mahsulotlar va butlovchi qismlar, moslamalar va detallar.
4. Exti yoki T kismlar.
5. YOKI kilgi.
6. Qurilish materiallari.
7. Idishlar va dasturxonlar.
8. Tug'ilmagan ishlab chiqarish.
9. Kechiktirilgan xarajatlar.
10. Tailand mahsulotlari.
11. Tovarlar.
12. Yetishtiriladigan va ko'paytiriladigan hayvonlar.
13. Naqd pul.
14. Hisobdagi mablag'lar.
IV. Uzoq muddatli aktivlar.
1. Foyda hisobidan olingan mablag'lar.
2. Har qanday qarz mablag'lari.
3. Yetkazilgan zarar miqdori.
Korxonaning iqtisodiy resurslarini shakllantirish manbalarini quyidagicha tasniflash mumkin:
I. Korxonaning o'z mablag'lari manbalari.
1. Poydevor tizimi.
2. Asosiy vositalarning amortizatsiyasi.
3. Nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi.
4. Zaxira mablag'lari.
5. Shubhali qarzlar bo'yicha rezervlar.
6. Taqsimlanmagan foyda.
7. Maxsus maqsadli mablag'lar.
8. Hisobot yilidagi foydaning foydalanilmagan qismi.
9. Kelajakdagi xarajatlar va to'lovlar uchun zaxira.
10. Arzon va tez buziladigan buyumlarning amortizatsiyasi.
II. Kreditlar va qarz mablag'lari manbalari.
1. Qisqa muddatli bank kreditlari.
2. O'rta muddatli bank kreditlari.
3. Uzoq muddatli bank kreditlari.
4. Qisqa muddatli qarzlar.
5. Uzoq muddatli qarzlar.
6. Qarz beruvchilarning qarzlari:
a) tovarlar va xarajatlar uchun;
(b) to'lanadigan veksellar bo'yicha;
v) olingan manbalarga ko'ra;
d) byudjet bilan;
e) sug'urta to'g'risida;
f) mehnatga haq to'lash to'g'risida;
g) har xil kreditor qarzlari.
7. Xodimlar uchun kreditlar.
8. Turli xil majburiyatlar.
2-MAVZU. Umumiy ta'rifi va buxgalteriya hisobi uslubi
Reja: 1 Buxgalteriya hisobi predmeti.
2 Buxgalteriya hisobi usullari.
I. Iqtisodiy jarayonlar uch bosqichdan iborat:
1 Ta'minot jarohati yoki ni.
2 Ishlaʙ cikaret ƶara yoki n.
3 Yarani yoki yarani sotish .
Kompaniyaning aktivlari tsiklning barcha bosqichlarida harakatlanadi.
Buxgalteriya hisobi har bir korxonaning xo’jalik jarayonida yuz beradigan xo’jalik muomalalarini va ushbu operatsiyalar ta’sirida xo’jalik faoliyatidagi o’zgarishlarni aks ettirishi kerak.
Uy xo'jaliklari mablag'larining tsikli aylanmasining asosiy bosqichlari taqsimot va iste'mol bilan davom etadi.
Buxgalteriya hisobi korxonaning ixtiyoridagi mablag'larni, iqtisodiy jarayonni va uning ta'sirida iqtisodiy aktivlarning hajmi, tuzilishi, joylashuvi va taqsimlanishidagi o'zgarishlarni aks ettiradi va korxonalarning iqtisodiy faoliyatining moliyaviy natijalarini belgilaydi.
Buxgalteriya tizimi korxonalarning iqtisodiy faoliyati jarayonini, ularning mablag'larini va ularning shakllanish manbalari to'g'risidagi ma'lumotlarni aks ettiradi.
Buxgalteriyada faqat pul ko'rinishida ishlatilishi mumkin bo'lgan iqtisodiy jarayon va mablag'lar aks ettiriladi. Pul bo'lmagan korxonalarning aktivlari, masalan, erlar, haydaladigan erlar, o'rmonlar va boshqalar buxgalteriya hisobida aks ettirilmaydi. Agar ularning qiymati aniqlanib, pul bilan ifodalangan bo'lsa, unda ular ham hisobga olinishni boshlaydi.
Buxgalteriya hisobi predmeti - bu kengaytirilgan takror ishlab chiqarish sharoitida pul shaklida ifodalangan korxonaning iqtisodiy aktivlari va ushbu mablag'larning manbalari, ularning iqtisodiy faoliyati va moliyaviy natijalari.
Buxgalteriya hisobi iqtisodiy aktivlarning harakati, ularning holati, iqtisodiy faoliyat jarayoni va natijada yuzaga keladigan buxgalteriya munosabatlarini aks ettiradi.
II . Buxgalteriya hisobi usullari ma'lum kuzatuv natijalarini pul bilan ifodalash, kerakli yozuvlar yordamida qayd etish va tuzish va natijalarini aniqlashdan iborat.
a) Hujjatlar buxgalteriya hisobi uslubining eng muhim elementidir. Har qanday tijorat bitimi hujjatsiz ro'yxatdan o'tkazilmaydi. Hujjatni ro'yxatdan o'tkazish paytida barcha qonuniy talablarga rioya qilish kerak.
b) yuklash - bu korxonaning mol-mulkini hisoblash, tortish, tortish va boshqalar bilan ro'yxatga olish, ma'lumotlarni buxgalteriya ma'lumotlari bilan taqqoslash, farqlarni hujjatlashtirish.
v) baholash uy xo'jaliklarining mablag'lari, ularning shakllanish manbalari va iqtisodiy jarayonning pul jarayoni bilan ifodalanadi.
d) kalkuljatsija kilish mahsulotlari ligiirligi, ƶaƶarilgan lessen va xizmatlarning tannarxi ifodasida xisoʙlash ko'rinadigan usulida ʙuladi.
e) xo’jalik operatsiyalarini hisobvaraqlarda qayd etish ikki marta yozish usuli yordamida amalga oshiriladi . Har qanday xo’jalik muomalasi bilan bog’liq umumiy summa buxgalteriya hisobida bir vaqtning o’zida ikkita schyotda aks ettiriladi.
