1-mavzu. Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati, buxgalter va auditor kasblarining haqida tushuncha Reja

debitor

kreditor

summa

fakt xarakter

Birinchi 2 talab sub’ektni uchinchisi- ob’ektni ajratishni ko’zda tutadi. Markaziy ahamiyatga ega bo’lgani 4 ta talabdir. SHuni aytish kerakki, sub’ekt debitor - kreditorga bo’lingan, ob’ekt summa bilan ko’rsatilgan, vaqt va joy tushib qoldirilgan, ammo xo’jalik hayoti faktlarini xarakteri tushunchasi kiritilgan-bu hisob nazariyasini o’sishida bir qadam oldinga siljish edi. Hisoblarning konstruksiyasi muhim ahamiyatga ega. Pacholi ko’rsatishicha, hisob rejasi maqsadga bog’langan holda loyxalashtiriladi, shu maqsad manfaati uchun kuzatish tizimi tashkil etiladi. Hisoblarda Pacholi operasion hisoblarni ajratish zarurligini aytadi. L. Flori ham o’z navbatida bu hisoblarni ajratdi, va ularni pendente hisoblari deb atadi va ularga qayd qilish vaqtida xarakteri noma’lum bo’lib qolgan operasiyalarni kiritishga tavsiya berdi.

Bu hisoblar vaqtinchalik ahamiyatga ega bo’lishi bilan birga mustaqil saldo ahamiyatiga ega bo’lishi mumkin. Pacholi xarajatlar munosabatlar muomalasini 3 ta asosiy klassifikasiyaga ajratdi: tashkilotga, tovarga, xo’jalik jarayoniga bo’lgan munosabatlar. Ular shularga asoslanib bo’linadi: Savdo va uy, to’g’ri va qo’shimcha, oddiy va kutilmagan xarajatlar. A.Di. Piyetroda byudjet hisobi bor- debetga byudjetning kelgusi yil kutilgan chiqimlar hisoblab o’tkazilgandi, kreditga esa daromad va qimmat baho buyumlarni imkon qadar yuqori bahoda sotilishidan tushgan tushumlar yozilgandi. Ishlab chiqarish hisobi ham e’tiborsiz qoldirilmagandi. A. Kazanovda esa-kemasozlikda namunaviy tannarxni hisoblab chiqishni aniqlash alohida ko’rilgan. Ishlab chiqarish hisobi g’oyasini rivojlantirib borib A. Di. Piyetro “javobgar markazlar” bo’yicha mablag’lar sarflash hisobi g’oyasini ilgari surdi, buning uchun u hamma ishlab chiqarish sohalarida javobgar shaxslar albatta mahsus kirim chiqim kitoblarini yuritishini talab qildi va ularni oy oxirida buxgalteriyaga taqdim etishi zarur edilar.

U vaqtlarda hisob odatdan ajratilmas edi va buxgalterga talab buxgalteriyani bilishlik haqida mos kelardi. Buxgalter shunay bo’lishi kerak deb hisoblanardi: a) aqlli bo’lishi b) yaxshi xarakterga ega bo’lishi v) professional bilimga ega bo’lishi kerak.

Bu buxgalteriyaning fan sifatida shakllanishiga olib keldi.