1-мавзу: бугунги кун шеъриятипинг тамойиллари

Sarekeeva Ayimgul

3-amaliy mashğulot

Mavzu: Bugungi drammatik asarlar tahlili
Drama''' (yun. drama — harakat) — 1) badiiy [[adabiyot]]ning 3 asosiy turidan biri ([[epos]], [[lirika]] bilan bir qatorda). Drama [[teatr]]ga ham taalluqli. Syujetlilik, harakatlarning ziddiyatga asoslanishi va ularning sahna, epizodlarga boʻlinishi, bayonning yoʻqligi, personajlar munosabatlarining oʻzaro soʻzlashuvga asoslanishi D.ning oʻziga xos xususiyatidir. Ijtimoiy (konkret tarixiy va umuminsoniy) muammolarni aks ettiruvchi dramatik ziddiyatlar qaxramonlarning xatti-harakatlarida, avvalo dialog va monologlarda ifodalanadi. Drama matni koʻrishga (imo-ishora, harakat), shuningdek, eshitishga moʻljallanadi; u sahnaviy makon, zamon va teatr texnikasi (mizanssenalar qurilishi) imkoniyatlariga ham muvofiq keladi. Drama adabiy asar sifatida [[aktyor]], [[rejissyor]] tomonidan sahnada oʻz talqinini topadi. Drama tufayli teatr sanʼati yuzaga kelgan va u [[kino]] sanʼati uchun ham asos boʻlgan (qarang [[Kinodramaturgiya]]).
Drama janrlari: [[tragediya]], [[komediya]], drama (janr sifatida) va [[tragikomediya]]lardir. 2) Dramaturgiya janrlaridan biri. Maʼrifatparvarlik davri ([[Didro Deni|Didro]], [[Lessing]])dan boshlab Drama badiiy adabiyotning yetakchi janrlaridan biriga aylangan. Unda insonning ziddiyatli hayoti ifodalanadi. Tarixiy Dramaga fojiaviylik xos. [[Oʻzbek dramaturgiyasi]] 20-asr boshlarigacha ogʻzaki shaklda mavjud edi. 20-asrning 1-yarmida dastlabki yozma milliy sahna asarlari yaratildi: "Padarkush yoki oʻqimagan bolaning holi" ([[Behbudiy]]), "Toʻy" ([[Nusratulla Qudratulla]] va [[Hoji Muʼin]]), "Boy ila xizmatkor", "Koʻknor", "Mazluma xotin" (Hoji Muʼin), "Juvonmarg", "Ahmoq" (Abdulla Badriy), "Baxtsiz kuyov" ([[Abdulla Qodiriy]]), "Zaharli hayot", "Ilm hidoyati" ([[Hamza]]), "Pinak", "Advokatlik osonmi?" ([[Avloniy]]) va b. Bular Drama janri imkoniyatlarini oʻzida toʻla ifodaladi. 20—30-yillarda oʻzbek dramaturgiyasi Gʻulom Zafariy, [[Fitrat]], [[Choʻlpon]], Ziyo Said, Sobir Abdulla va b. dramaturglar ijodi tufayli yanada rivojlandi. 40-yillar dramaturgiyasi Ikkinchi jahon urushi va urushdan keyingi davr vazifalariga muvofiq taraqqiy etdi. Zamonaviy dramatik asarlarda oʻzbek xalqi tarixi, buyuk siymolar koʻproq yoritildi. H. Olimjon, Izzat Sulton, Uygʻun, Shayxzoda kabilar insonparvarlik va vatanparvarlik ruhi bilan sugʻorilgan "Muqanna", "Jaloliddin", "[[Alisher Navoiy]]", "[[Mirzo Ulugʻbek]]" kabi tragediya va dramalar yaratdilar. Oʻzbek dramaturgiyasining yetuk namunalari bu janrning eng yaxshi anʼanalari asosida yaratildi. D.da davr muammolari va hayotiy ziddiyatlarni ichki ruhiy kechinmalar asosida ifodalash oʻzbek sahna asarlarining yetakchi xususiyatiga aylandi. [[Abdulla Qahhor]]ning "Shohi soʻzana", "Tobutdan tovush", I. Sultonning "Imon", Uygʻunning "Parvona", Oʻ. Umarbekovning "Qiyomat qarz" pyesalari shular jumlasidan.Dramaning nazariy tekshirilishi Aristotel davridan boshlanadi, bu drama va uning asosiy janrlari haqidagi an'anaviy yunon teatrining klassik davridagi qadimiy yunon teatrining kuzatuvlari asosida an'anaviy g'oyalarni uyg'unlashtirdi. Hozirgacha klassik namuna va an'anaviy estetik vakolatxonalarga yo'naltirilgan badiiy shaklda badiiy shaklda, Aristotel nazariy nazariyasi keskin o'zgarmadi. Vaziyat XX asrda zamonaviy davrning boshlanishi bilan o'zgargan, shu sababli turli xil masalalarning yangi nazariy asoslari (umumiy aloqasi, atrent xususiyatlari, estetik mohiyat, mualliflik va boshqalar mavjud bo'lgan. ).Maktab o'qitish jarayonida yuzaga keladigan muammolardan biri "drama" va "drama" tushunchasini ajratishdir.
"Drama" tushunchasi ilmiy manbalardagi tushuncha uyg'unlik (Aristotel an'anasiga tayanish) - "Uch adabiyot klanlari (epik va lirika bilan birga). Drama teatr va adabiyotga tegishli: bir vaqtning o'zida o'qishda qabul qilingan. "Ba'zi manbalarda o'zining tarkibiy tamoyillaridan biri dramasini aniqlashga urinish: «Sahvoya taqdim etish uchun mo'ljallangan dialogik shakldagi dialogik shakldagi ko'zlar». Quyida drama "boshqa san'at singari, jamoatchilikning ongining shakllaridan biridir" deb ta'kidlanadi. V.E. Xolizhev drama ostida o'qish, birinchi navbatda "og'zaki san'atning mazmuni mazmunli" ni tushunadi va orqa fonda uning sahnaga chiqish joyi paydo bo'ladi.. Shu bilan birga, drama "adabiy asarning paydo bo'lishi" yoki "San'at turi" va ushbu kontseptsiya drama tushunchasiga qanday bog'liqligi to'g'risida savol tug'iladi.Tadqiqotchi I.N. Kelyuxin dramani shaxsning mavjudligi ma'lum darajada kuchli kurashni aniq ko'rsatib, dramani sof estetikning kontseptsiyasi deb biladi. Ushbu kurashning mohiyati halokatli yoki fojiali lezyon emas (fojiadagi kabi), ammo mojarolar uchun emas, balki mojaroda insoniyatning keskinligini aks ettiradi. Ya'ni, drama estetik tushuncha.Teatr atamalarida P. Pavi drama "Turli xil rollar va nizolar harakati asosida yozilgan matn" deb tarjima qilingan. Ya'ni drama bosqichma-bosqich, sahna mujassamlanishi uchun yozilgan aniq dramatik matn sifatida tushuniladi.
Va adabiy tanqidda va teatrda drama (burjua drama, lirik drama, romantik drama) ni tashkil etish uchun "drama" atamasidan foydalanishDramaurgiya teatrning kelib chiqishi davrida uchraydi va dramaturglar ijodining mahsulidir. Adabiy atamalar lug'atida, dramaturgiya, birinchi navbatda sinonim sifatida tushuniladidrama adabiy sifatida ruda yoki bitta yozuvchi yoki davrda, yo'nalishlar yoki davrning dramatik asarlari to'plami, ikkinchisida, qoida tariqasida, plyonka yoki televizion filmni uchastkaning uchastkasi. belgilangan og'zaki. " Shunday qilib, adabiy tanqidlar turli xil san'at turlari jamoatchiligi, tarjimalar, bastakorlar, rassomlar, aktyorlar, direktorlar tomonidan ijro etuvchi moddalar shaklida tushunishadi.

Dramaturgiya - 1) San'at yozish drama, 2) yozma drama, 3) dramaning badiiy matni tashkil etish turi.

An'anaviy hisoblanadi, bir necha asrlar davomida an'anaviy deb hisoblanadi drama nazariyasi haqidagi fikrlar bir necha asrlar davomida shakllangan. Ushbu kanonlarda tegishli vaqtda yozilgan dramatik asarlarni baholash mantiqiy. Biroq, XIX drama nazariyasining oxirida, bu muhim o'zgarishlar ko'p, bu esa boshqa printsiplar bo'yicha baholash zarurligi g'oyasini bildirishimizga imkon beradi. Biz drama nazariyasi bo'yicha an'anaviy qarashlarning shakllanishining asosiy bosqichlarini qayd etamiz.Aristotelning "she'riyati" yunon fojiasidan afzal ko'rgan va IVda yozma ravishda fikrlarni aks ettiradi. Miloddan avvalgi XV asr oxirida Evropaga kirib bordi. Matnning tarjimasining noaniqligi, shuningdek Aristotel tomonidan aytilgan tezislarning brifi, kontseptsiyalar atrofidagi turli xil talqinlar va nizolarni keltirib chiqardimim soniya ("Taqlid") va kattarax ("Tozalash"). Repisidda taklif qilingan uchta birlik printsipi uzoq vaqt davomida spektakl tarkibiga ta'sir ko'rsatdi. "Poetik", "PISOMLAR UChUN xabarlar" ning tezislari ("She'riyat ilm") HACACE (men mil.) - asosiy taniqli mumtoz ish - dramaturgiya talablarining asosidir.Drama haqidagi fikrlarning butun tarixi nafaqat adabiy jarayonda, balki teatr tarixida ham alohida o'rinni egallaydi. A.P-ni bir vaqtning o'zida o'quvchiga va tomoshabinga murojaat qilgan estetik mohiyatining ikki tomonlamaligini bildiradi. Chexovning ta'kidlashicha, drama ko'plab teatr va adabiy tanqidchilarning e'tiborini jalb qiladi, ularning sharhlari bir-biridan farq qiladi, chunki turli xil matnlar tahlid qilinadi: adabiy (to'g'ridan-to'g'ri o'yin) va teatrlashtirilgan (talqin qilish). stsenariy matn).
Biz adabiy va teatr matnlari o'rtasidagi munosabatlarning mohiyatini aniqlaymiz. Spektaklning markazida o'yin matni emas, balki skriptlar tomonidan yaratilgan matn - ular orasidagi matn teng huquqni kiritib, o'yinni o'qishni almashtirish mumkin emas.