1-мавзу. Бозор иқтисодиёти шароитида давлатнинг функциялари ва иқтисодий сиёсатининг мақсадлари

1-МАВЗУ. БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ ШАРОИТИДА ДАВЛАТНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ ВА ИҚТИСОДИЙ СИЁСАТИНИНГ МАҚСАДЛАРИ

Мавзунинг қисқача мазмуни:

Мазкур мавзуда иқтисодиётни бошқаришнинг турли назариялари, бозор иқтисодиёти шароитида иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш дастаклари, воситалари ва асосий йўналишлари очиб берилган.

Режа:

• Иқтисодиётни бошқаришнинг турли хил назария.
• Давлатнинг иқтисодиётни бошқаришдаги вазифалари. Давлат иқтисодий сиёсатининг мақсади.
• Давлат иқтисодий сиёсатининг асосий йўналишлари ва тартибга солиш дастаклари.
• Иқтисодий ва ижтимоий сиёсатнинг ўзаро боғлиқлиги.

Иқтисодиётни бошқаришнинг турли хил назариялари

Миллий иқтисодиётнинг самарадорлиги кўп омилли кўрсаткич бўлиб, бунда унинг эришилган даражаси кўп жиҳатдан иқтисодиётда давлат ёки бозор тизимининг тутган ўрнига боғлиқ. Чунки анча юқори самарадорликка:

биринчидан, бозорнинг тартибга солиш усуллари орқали;

иккинчидан, иқтисодиётни фақатгина ягона марказдан марказлашган бошқариш йўли билан;

учинчидан, иқтисодиётга давлатнинг аралашувини бозор усуллари билан уйғунлаштириш орқали эришилади.

Давлатнинг иқтисодиётга аралашуви асосан 1929-1933 йиллардаги жаҳон иқтисодий инқирозидан кейин кучайган.

У иқтисодиётга таъсир кўрсатишнинг ҳар хил усулларини қўллаб, циклга қарши тартибга солишни амалга оширган. Шунингдек, “макроиқтисодиёт” ва “микроиқтисодиёт” тушунчаларининг фанга кириб келишига шарт-шароитлар яратилди.

Адам Смит назарияси

Иқтисодий тафаккур тарихида биринчи марта давлатнинг иқтисодиётдаги ўрни масаласи А.Смит томонидан илмий асосда кўриб чиқилган. Унинг "Халқлар бойлигининг табиати ва сабабларини тадқиқ қилиш ҳақида" (1776 йил) номли китобида бозор усуллари орқали иқтисодиётнинг ўз-ўзини тартибга солиш зарурлиги таъкидлаб ўтилган.

Джон Мейнард Кейнс назарияси

Давлатнинг иқтисодиётдаги бошқарувини ошириш масаласи Дж.М.Кейнснинг «Иш билан бандлилик, фоиз ва пулнинг умумий назариялари» номли китобида ўз аксини топди (1936).