1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

 
2.  Loyiha tavakkalchiliklarining hisobga olinishi: amalda baho 
berilishi 

---

130 
 
Tavakkalchiliklarning  mavjud  bo‘lishi  echimlarning  ehtimol  tutilgan 
variantlaridan  birini  tanlash  zaruratini  nazarda  tutadi,  shu  munosabat  bilan 
bunday  echimlarni  qabul  qilish  jarayonida  butun  ehtimol  tutilgan  muqobil 
variantlar  tahlildan  o‘tkaziladi,  ularning  ichidan  eng  rentabellisi  va 
tavakkalchilik  darajasi  past  bo‘lgani  tanlanadi.  Tavakkalchilikning  aniq 
vaziyatlari  turli  murakkablilik  darajasiga  ega  bo‘ladi  va  shu  bilan  bog‘liq 
tanlovning  muqobilliligi  turli  usullar  bilan  hal  qilinadi.  Eng  oddiy  vaziyatlarda 
intuitsiyaga  va  o‘tmishdagi  tajribaga  asoslanadigan  o‘ziga  xos  ekspertlik 
bahosini  yo‘nalish  qilib  olish  mumkin.  Lekin  u  yoki  boshqa  murakkab  ishlab 
chiqarish  vazifasining  optimal  hal  etilishi  zarurligi,  masalan,  investitsiyalarni 
sarflash variantini tanlash tavakkalchiliklarni tahlil etishning maxsus uslublarini 
qo‘llanishni taqozo etadi. 
Shuni  yana  bir  bor  ta‘kidlash  kerakki,  u  yoki  boshqa  loyiha 
tavakkalchiligini 
amalga 
oshirishda 
kelib 
chiqadigan 
oqibatlar 
va 
yo‘qotishlarning  potensial  salbiyligiga  qaramasdan,  tavakkalchilik  o‘ziga  xos 
«taraqqiyot dvigateli», ehtimol bo‘lgan foydaning manbai bo‘lib hisoblanadi. 
Tavakkalchiliklarga  baho  berish  tavakkalchilik  kattaligini  (darajasini) 
belgilashdan  iborat  bo‘ladi.  Hozirgi  vaqtda  mamlakatimizda  loyiha 
tavakkalchiliklarini  baholashning  yaxlit  bir  nazariyasi  yo‘q.  Ehtimol,  buning 
sababi 
har 
qanday 
nazariyaning 
amaliyotning 
umumlashuvi  bo‘lib 
hisoblanadigan konsepsiyaga asoslanishida bo‘lishi mumkin, mamlakatimizdagi 
bozor  sharoitidagi  investitsiya  faoliyati  amaliyoti  esa  hozircha  etarli 
shakllanmagan. 
Raqobatchilik  –  bozor  iqtisodiyotining  majburiy  belgisi  –  tadbirkorni 
noaniqlik sharoitida qaror qabul qilishga majbur etadi, chunki bunday iqtisodiy 
tizimda xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlarning hech biri ham boshqalarning qanday 
qaror  qabul  qilishini  oldindan  bilmaydi;  oldga  qo‘yilgan  maqsadni  amalga 
oshirishga to‘sqinlik qiladigan yana bir qator boshqa ichki va tashqi omillar ham 
mavjud,  buning  ustiga,  agar  qaror  tashqi  muhitning  ahvoli  oldindan  aytib 
beradigan holatda bo‘lmaganida yoki tez o‘zgaradigan holatlarda  qabul qilingan 
tarzda ham yaqqol bir xildagi tanlov bo‘lgani bilan ham noaniqlik kelib chiqishi 
mumkin. 
Tavakkalchilik  muammosiga  bag‘ishlangan  tadqiqotlarda  tavakkalchilikni 
miqdoriy  baholash  mezonini  belgilashga  nisbatan  bir  necha  yondashuvlar 
uchraydiki, quyidagilar ularning asosiylari hisoblanadi: 

  statistik baholash uslubi; 

  ekspertlik baholash uslubi; 

 
o‘xshashliklar uslubidan qo‘llanish; 

  kombinatsiyalashgan uslub.