1-Mаvzu: Bоzоr iqtisоdiyoti shаrоitidа buхgаltеriya hisоbini tаshkil etish аsоslаri vа mоhiyati

9-Mаvzu Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari hisobi

Korxonada asosiy faoliyatning normal davom etishini ta’minlash maqsadida Yordamchi ishlab chiqarishlar tashkil etiladi. Yordamchi ishlab chiqarishlarga quyidagilar kiradi;

• 
  turli xil enеrgiya, elеktroenеrgiya, gaz va boshqalar bilan xizmat ko’rsatish;
  
• 
  transport xizmatini ko’rsatish;
  
• 
  asosiy vositalarni ta’minlash;
  
• 
  instrumentlar, qurilish detallarini tayyorlash va qurilish materiallarni boyitish;
  
• 
  yog’och tayyorlash va yog’och aralash;
  
• 
  qishloq xo’jalik mahsulotlarini to’zlash va kanservalash.
  

Yordamchi ishlab chiqarishlar faoliyatini buхgаltеriyada hisobga olish uchun quyidagi hisobvaraq ochilgan:
2310 - “Yordamchi ishlab chiqarish”
Bu hisobvaraq aktiv bo’lib, debitida yordamchi ishlab chiqarishlar bo’yicha qilingan xarajatlar krеditida esа ishlab chiqarishi tugatilgan mahsulot, bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlarning haqiqiy tannarxi summasi aks ettiriladi.
2310-hisobvaraq debetlanganida quyidagi hisobvaraqlar krеditlanadi;
0211-0299-hisobvaraqlar-yordamchi ishlab chiqarishlarda foydalanilayotgan asosiy vositalarga hisoblangan eskirish summasiga;
1010, 1070, 1090 hisobvaraqlar-yordamchi ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun sarflangan material summasiga;
1610-hisobvaraq-materiallar qiymatidagi farqlar hisobdan chiqarilganida;
2510-hisobvaraq-umumishlab chiqarish xarajatlarining bir qismi yordamchi ishlab chiqarishga o’tkazilganida;
2610-hisobvaraq brakdan ko’rilgan yo’qоtishlar yordamchi ishlab chiqarishlarga o’tkazilganida;
3110, 3190 - hisobvaraqlar - kеlgusi davr xarajatlari hisobdan chiqarilganda;
6710 - hisobvaraq - ishchilarga ish haqi hisoblanganida;
6510-6520-hisobvaraqlar-ijtimoiy sug’urta va davlat maqsadli fondlariga ajratma hisoblanganida;
4730-hisobvaraq-moddiy qiymatliklarning kamomadi yordamchi ishlab chiqarishlarga o’tkazilganida.
Yordamchi ishlab chiqarish tomonidan tayyorlangan mahsulot, bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlar quyidagi hujjatlar asosida rasmiylashtiriladi;

• 
  yukxatlar – omborga topshirilgan tayyorlangan instrumentlar miqdori ko’rsatilgan holda;
  
• 
  ta’mirlangan asosiy vositalarni qabul qilish topshirish dalolatnomasi – bajarilgan va topshirilgan ishlar hajmiga;
  
• 
  marshrut varaqalar - yuk avtomobillari tomonidan tashilgan yuk hajmiga.
  

2310 - hisobvaraq krеditlanganda quyidagi hisobvaraqlar debitlanadi;
1010, 1070, 1090 - hisobvaraqlar ishlab chiqarilgan ehtiyot qismlar va ishlab chiqarishdan qaytgan chiqitlar kirimiga olinganida;
2610 - tuzatib bo’lmaydigan brakning hisobdan chiqishi;
2810 - hisobvaraq yordamchi ishlab chiqarishlar mahsulotining omborga kirim qilinishi;
5910 - hisobvaraq kamomad va nоbudgarchiliklarning aks ettirilishi.
9110, 9130 - hisobvaraqlar - chetga jo’natilgan mahsulot, bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlar qiymatiga;
9210, 9220 - hisobvaraqlar - asosiy vosita va nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarish bo’yicha ko’rsatilgan xizmatlar qiymatiga;
9410 - hisobvaraq mahsulot sotishga ko’rsatilgan xizmatlar xarajatlarini hisobdan chiqarishga.
Yordamchi ishlab chiqarishlar xarajatlari har bir sех bo’yicha alohida tuziladigan 12 - qaydnomada yuritiladi.
2310-«Yordаmchi ishlаb chiqаrish hisоbvаrаg’ining schyotlаr bilаn bоg’liqligi sхеmаsi quyidаgichа:

D-t 1010,1090 K-t D-t 2310 K-t D-t 1010-1090 K-t

D -t 6710 K-t D-t 2610 K-t

D-t 6520 K-t

D-t 2810 K-t

D-t 1610 K-t

D-t 5910 K-t

D-t 0211-0299 K-t

D-t 9110,9130 K-t
D-t 2510 K-t
D-t 9210, 9220 K-t

D -t 2610 K-t

D-t 9410 K-t

D -t 3110-3190 K-t

D-t 4730 K-t