1-mavzu: Boshlang‘ich ta’lim samaradorligini oshirishda zamonaviy yondashuvlarning maqsad va vazifasi

Paradigmalarini belgilashga nisbatan yondashuv turlari:

1. 
   Qadriyatli (aksiologik) yondashuv – madaniyat inson hayotining mazmuni sifatida tushuniladi.
   
2. 
   Faoliyatli yondashuv asosan madaniyat moddiy va ma’naviy boyliklarni yaratishga yo‘naltirilgan faoliyatning sinalgan usullari sifatida talqin etiladi.
   
3. 
   Shaxsiy yondashuv – madaniyat muayyan shaxs timsolida namoyon bo‘ladi. Madaniyatga nisbatan turli yondashuvlarning mavjudligi bir qator paradigmalarning yaratilishiga zamin yaratadi.
   

Kompetentli yondashuv asosida bo‘lajak mutaxassislarni kasbiy shakllantirish.

“Kompetensiya” atamasi keng ma’noda umumiy masalalarni hal etishda amaliy tajribalar asosida bilim va malakalarni qo‘llash, muvaffaqiyatli harakat qilish qobiliyatini bildiradi. Lotincha “campetere”- muvofiq bo‘lmoq so‘zidan kelib chiqqan.

Hozirgi kunda “kompetensiya” atamasi turli sohalarda qo‘llaniladi: huquqshunoslik, tilshunoslik, madaniyat sohalarida, shuningdek tashkilot, muassasa yoki kompaniyaning muhim kompetensiyalari. Lekin xodimlarni boshqarish nuqtai nazaridan “kompetensiya” atamasi qiziqtiradi, shuning uchun xodimlarning kasbiy kompetensiyasi haqida fikr yuritamiz.

Amerikalik psixolog va inson motivatsiyasi tadqiqotchisi Devid Makliland tashkilot, muassasa yoki kompaniyaga kompetentli yondashuvning boshlanishida shuni ta’kidlaydiki, “Inson shaxsi o‘rganilayotganda nomzod yoki xodim o‘zining kasbiy faoliyatidagi muvaffaqiyatlari haqida to‘g‘ri javob bermaydi, chunki odam doimo o‘zining meniga yuqori baho beradi, shuning uchun kompetentli yondashuv tashkilot, muassasa yoki kompaniya administratsiyasi tomonidan qonun doirasida ishlab chiqilishi kerak

Xodimlar bilan ishlashda kompetentli yondashuv xodimlarni tanlash, baholash, o‘qitish va rivojlantirishga qaratilgan. Bunda aniq xodimning tegishli kasbiy kompetensiyaga ega ekanligi va darajasi aniqlanadi.

“Kasbiy kompetensiya” atamasi shunday izohlanadi: “bu xodimning lavozim talablariga muvofiq ishlash qobiliyatidir”: Kasbiy kompetensiyalar shaxsiy tavsiflar kabi bayon etilishi mumkin, masalan, “stressga chidamli”, 27 “komanda ishiga layoqatlilik”, “kreativlilik” kompetensiyalari, xuddi shunday egallagan malakalari kabi ko‘rsatilishi ham mumkin, masalan: “muzokara olib borish”, “biznes-reja tuzish” kompetensiyalari.

Lavozim kompetensiyasi ro‘yxatini shakllantirishda quyidagi ikkita qoidani yodda tutish lozim:

• 
  fe’l-atvori (bevosita ko‘rish mumkin bo‘lgan);
  
• 
  aniq jihatlari (kompetensiya darajasini aniqlashdagi asos) Kasbiy kompetensiya namunalaridan bir nechasini keltiramiz:
  

“Ishontira olish” kompetensiyasi. Aniqlash: Boshqalarga ta’sir ko‘rsatib, ularni o‘z qaror va harakatlariga ko‘ndirish.

“Tashabbuskorlik” kompetensiyasi. Aniqlash: harakatni boshlab berish va shaxsiy ijobiy jihatlari bilan voqeaga samarali ta’sir ko‘rsata olish. Doimo izlanishda bo‘lish, yangi vazifalarni, qo‘shimcha ishlarni o‘z zimmasiga olish

Odatda har bir lavozim uchun 5-10 ta asosiy kasbiy kompetensiya belgilanadi. Ular bayon etiladi. Bunday holatlarda rahbar tomonidan test savollari shakllantirilsa maqsad muvofiq bo‘ladi. Berilayotgan test savollarining har biri ma’lum kompetensiyaga moslashtiriladi. Test hodimlarning ushbu kompetensiyalarni qanchalik egallanganliklarini ko‘rsatadi.