|
1-mavzu:Biznes–etikasifanining asosiy tushunchalari,predmetiva vazifasi.
Harbirfanningatamavatushunchalarimavjudbo’ladi.Xuddishuningdek,biznes–etiketfanigahamoidtushunchalarmavjud.Ularnibilish va mazmunini tushunish fan materiallarining talabalar tomonidan tezo’zlashtirishiga imkon beradi. Bu yerda biznes–etiket fanining quyidagiatama va tushunchalarining mohiyati ochib beriladi: biznes, biznesmen,etiketvabiznes –etiket.
Biznesiborasiinglizcha“business”co’zidanolinganbo’lib,tomma’noda faoliyat, ish, xizmatni bildiradi, keng ma’noda esa tijorat (savdo–sotiq) bilan bog’liq tashabbuskor faoliyat debtalqinqilinadi. Biznes –faoliyat shaxsiy, qarzga yoki kreditga olingan mablag’ hisobidan o’zinixavfostigaqo’yganvajavobgarliginibo’ynigaolganholdaxo’jalikyurituvchi shaxsning kun kechirish, mustaqil bo’lish va foyda olish usulihisoblanadi.
Biznesmen iborasi inglizcha “businessman”so’zidan olingan bo’lib,tomma’nodatadbirkordeganma’noniberadi,amaldaesatijorat,tadbirokorlikyokisavdo–sotiqishlaribilanshug’ullanadiganshaxsnibildiradi. Agar ushbu atama biznes iborasining mazmuniga nisbatan talqinqilinadigan bo’lsa, biznesmen foyda keltiradigan aylanma kapitalning vafoydaning sohibi hisoblanadi. Shunday qilib, biznesmen o’zining qarzgayoki kreditga olgan mablag’lari hisobidan tijorat, tadbirkorlik yoki savdo–sotiqishlaribo’yichafaoliyatqiladiganvauningnatijasiuchunjavobgarlikni o’zbo’yniga to’liqoladiganshaxshisoblanadi.
Biznesmenbo’lishuchunoliyma’lumotshartemas.Lekinbiznesmen amaldagi biznesga oid xalqaro, o’z millatiga va mamlakatigaxos milliy odob va ahloq hamda yurish–turish qoidalarini yaxshi bilishlarishart.Ushbuqoidalaraynan biznes–etiketfanidao’rganiladi.
Etiket iborasi esa fransuzcha “etiquette”so’zidan olingan bo’lib, tomma’noda etiketka yoki birkani anglatadi. Keng ma’noda esa o’zini tutish(ahloq, odob), xushmomalalik qoidalari tushuniladi. Etiket iborasi kelibchiqishining o’ziga xos tarixi bo’lib, u Fransiya qiroli Lyudovik XIV davribilan bevosita bog’liq. Avvallari Fransiyada tovar nomi yozilgan qog’ozyopishtirilib qo’yiladigan qoziqcha etiket deb nomlangan. Keyinchalik shunombilantovarnomiyozilganqog’ozningo’ziyuritilibboshlagan.Keyinroq Fransiya qiroli Lyudovik XIV tantanali qabul marosimlaridanbiridamehmonlarga“Xulq–atvor”,ya’niahloqqoidalaridebyozilgankartochkatarqatibchiqadi.Kartochkaesaetiketkadebnomlanganbo’ladi.
Vaqtningo’tishivaFransiyadamonarxiyaningmustahkamlanishibilanetiketka so’zi etiket iborasiga, unda yozilgan qoidalar esa ahloq va odobqoidalaridebyuritilibboshlagan.Bugungikundaetiketiborasideyarlidunyoning barcha tillarida ishlatiladi. Masalan, rus tili lug’atida etiket –qandaydir jamiyatda o’zini tutish (yurish – turishning) belgilangan tartibivamuomalaqilishshakli debta’riflanadi.
Jamiyatda shakllangan etiket qoidalari ahloqiy me’yorlar deyiladi.Biznes sohasining ham o’ziga yarasha ahloqiy me’yorlari mavjud. Shume’yorlarga itoat qilgan holda biznes faoliyatini olib boradigan shaxslarma’naviymadaniyatlidebhisoblanadivauarningishiijobiyvatezbitadi.
Etiket qoidalari dogma emas, jamiyatning o’zgarishi bilan ular hamo’zgaribvatakomillashibboradi:vaqtningo’tishibilanularningba’zibirlarieskirib,qo’llanishdanchiqadi,ularningo’rnigayangiahloqqoidalaripaydobo’ladi,ba’zibirqoidalartakomillashibjamiyatdanjamiyatgao’tibboradi.Masalan,salomlashishdaqadimiyXitoy,MongoliyavaMisrxalqlaritomonidansalomlashishso’zlario’rnidaishlatilgan“Bugunsizovqatlandingizmi”yoki“Mollaringizomonmi”so’zlari xozir ishlatilmaydi. Ularning o’rniga so’z bilan yoki qo’l beribsalomlashishqoidalariqabulqilingan.Qadimzamonlardaharbiylarmetalldanyasalgansovut, temirqalpoqvaqo’lqop kiyishibyurishgan.Ularmehmondorchilikkahamushbukiyimdaborishgan.Lekinsalomlashishdatemirqalpog’inivaqo’lqopiniyechishgan.Ushbusalomlashishqoidasitakomillashib,bugungikundaba’zibirmamlakatlardaboshkiyiminiolibyokiozginako’taribsalomlashishqoidasiga aylangan. Demak, hozirgi jamiyatdagi etiket qoidalari bundanolino’tganjamiyatlardashakllanganahloqvaodobqoidalarimahsulihisoblanadi.
Yuqoridako’ribchiqilganbiznesvaetikettushunchalariningmohiyatini hisobga olgan holda biznes–etiket tushunchasining mazmuniniochib berish mumkin. Demak, biznes–etiket deganda biznes sohasida yokibiznesmenlar o’rtasida qabul qilingan xalqaro va milliy etiket qoidalarigarioyaqilish asosidabiznesfaoliyati bilan shug’ullanishtushuniladi.
Biznes–etiket kasbiy etiketning aniq bir turi bo’lib, umumfuqarolikaxloqvaodobqoidalaridanfarqqiladi.Biznes–etiketqoidalarihamvaqtningo’tishibilanqo’llanishdanchiqib,o’zgaribvatakomillashibboradi.Etiketqoidalariningbundayxususiyatigaetiketningo’zgaruvchanligideyiladi.Biznes,ayniqsaxalqarobiznes,diplomatiya,umumfuqarolik va boshqa sohalarda ba’zi bir etiket qoidalari, masalan,ovqatlanishetiketiqoidalari,birxilbo’ladi.Etiketqoidalariningbarcha sohalarida bir xil qo’llanishi ularning universalligi deyiladi. Ba’zi bir etiketqoidalariningbirjamiyatdankelguvsisigao’zgarmayo’tishietiketningdoimiyligi deb nomlanadi. O’zbekistondabiznesfaoliyatiniolibborisho’zbek urf–odat qoidalari bilan boyitilgan Yevropa xalqaro biznes–etiketqoidalarigaasoslanadi.
Tayanchiboralar:
Biznes,biznesmen,etiket,o’zgaruvchanligi,universalligi,doimiyligi,Biznes–etiket.
Nazoratsavollari:
Biznesiborasiqaysitildanolingan,tomvakengma’nodanimanibildiradi
Biznesmentushunchasiningmazmuninibilasizmivauqaysitildanolingan?
Etikettushunchasiqaysitildanolingan,uningvujudgakelishtarixiva mazmuni nimalardaniborat?
Etiketqoidalariningo’zgaruvchanligi,universalligivadoimiyliginiqandaytushunasiz?
Biznes–etikettushunchasiniqandayta’riflash mumkin?
Biznes faoliyatini olib borishda qaysi etiket qoidalariga rioya
qilinadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
