“LOYIHA” TEXNOLOGIYASI
1-KICHIK GURUH
VAZIFA
Insonning biosferaga ta’siri
Insonning biosferaga ta’siri. Insonning biosferaga ta’sirining boshlanishni neolit
davriga to’g’ri keladi. Insoniyat tarixining dastlabki bosqichlarida uning tabiatga ta’siri
uncha sezilarli bo’lmagan, u tabiatdan nimani olsa uni tabiatga qaytargan. Biosferadagi
moddalarning biotik davriy aylanishini buzmagan. Asta-sekin insonning tabiatga ta’siri
kuchayib borgan. Ayniqsa keyingi yuz yilliklarda ilmiy-texnika revolyutsiya natijasida
inson ta’sirida elementlarning biogen migratsiyasi juda kuchayib ketdi. Butun tarix
davomida insoniyat o’z mehnat faoliyati bilan atrof-muhitdan iloji boricha ko’proq va
tez foyda olishga harakat qilib kelgan. Keyingi asrda insonning biosferaga ko’rsatadigan
ta’siri juda kuchayib ketdi va o’tkir muammolarning kelib chiqishiga sabab bo’ldi.
Tabiiy resurslar tobora kamayib ketmoqda. Ko’plab o’simlik va hayvonlarning turlari
yo’qolib ketdi. Muhit, sanoat, turmush chiqindilari, zaharli kimyoviy moddalar
tomonidan ifloslanmoqda va zaharlanmoqda. Tabiiy ekosistemalar, ko’llar, o’rmonlar
buzilmoqda. Biosferadagi bunday noqulay o’zgarishlar o’simliklar va hayvonot olamiga,
insonning o’ziga ham kuchli ta’sir ko’rsatmoqda.
Insonning gidrosferaga va atmosferaga ta’sirining tobora kuchayib borishi
biosfera doirasida iqlimning o’zgarishiga olib kelmoqda. Ayniqsa, keyingi yillarda
atmosferada karbonat angidridning miqdori tobora ortib bormoqda. Organik
yoqilg’ilardan foydalanish kislorodning yonib kamayishiga, karbonat angidridning esa
ko’payishiga sabab bo’lmoqda. Atmosferada karbonat angidridning ko’payishi esa
“parnik effektiga” olib keladi, bu esa Yer yuzasi haroratining ko’tarilishiga sabab
bo’lmoqda. Keyingi 100 yil davomida Yer yuzasining harorati o’rtacha 0.6
0
C gacha
ko’tarilganligi aniqlangan. Atmosferaga azot II-oksid va freonning o’tishi natijasida bir
necha yillar davomida ozon qatlami yupqalashib bormoqda. Freon lak va bo’yoqlarni
purkovchi sifatida, sovitgichlar va kondensionerda sovitgich modda sifatida keng
qo’llanib kelinmoqda. Atmosferaga har yili yuz millionlab tonna ifloslanuvchi moddalar
ajratiladi. Havoda H
2
S ning ortib borishi kislotali yomg’irlarning ko’payishiga sabab
bo’lmoqda. O’zbekistonda mevali daraxtlar hosildorligining kamayishi, ularning
kasallanish sabablaridan biri ham kislotali yomg’irlarning ko’payib borishidir.
O’rmonlarning yo’qolishi iqlimning keskin o’zgarishiga, suv boyliklarining
kamayishiga, tuproq holatining yomonlashishiga olib kelyapti.
Do'stlaringiz bilan baham: |