1-mavzu: biologiya fanining maqsadi va vazifalari

“ KICHIK GURUHLARDA ISHLASH ” TEXNOLOGIYASI
2-KICHIK GURUH
VAZIFA
Atomlarning biogen migratsiyasi. Azotning davriy aylanishi
Kimyoviy  elementlarning  bir  marta  to’liq  davriy  aylanib  chiqish  vaqti  biokimyoviy  sikl  deb 
ataladi. 
Biogen  migratsiya  natijasida  tirik  –  organizmlar  ta’sirida  ayrim  kimyoviy  elementlar 
valentligi  o’zgaradi,  yangi  kimyoviy  birikmalar  hosil  bo’ladi.  Biogen  migratsiyaning  uch  turi 
mavjud.  Birinchi  turini  mikroorganizmlar,  ikkinchi  turini  ko’p  hujayrali  organizmlar  amalga 
oshiradi.  Birinchi  tur  migratsiyasi  ikkinchi  turga  qaraganda  jadalroq  kechadi.  Azotning  davriy 
aylanishi.  Azot  ham  eng  muhim  elementlardan  biridir.  U  oqsillar  va  nuklein  kislotalar  tarkibiga 
kiradi.  Azotning  bir  qismi  atmosferadan,  yashin  paytida,  azot  va  kislorod  bilan  birikib,  azot 
oksidlari hosil qilishi natijasida o’zlashtiriladi. Ammo azotning asosiy massasi suvga va tuproqqa 
tirik organizmlarning atmosfera tarkibidagi azotni fiksatsiyalanishi natijasida o’tadi. 
Tuproqda  yashaydigan  azot  fiksatsiyalovchi  bakteriyalar  o’lib,  minerallashishi  natijasida, 
ular tuproqni azot bilan boyitadi. Shuning natijasida har bir gektar   tuproqda bir yil davomida 25 
kg  ga  yaqin  azot  to’planadi.  Eng  samarali  azot  fiksatsiyalovchilar  dukkakli  o’simliklar  ildizida 
hayot  kechiruvchi  tuganak  bakteriyalar  va  tuproqda  erkin  yashovchi  azoto-bakteriyalar 
hisoblanadi. 
Ildizlarda  to’plangan  azot  o’simliklarning  yer  usti  qismlariga  o’tib  oqsil  biosinteziga 
sarflanadi va ildiz atrofidagi tuproqda to’planadi. Beda ekilgan bir gektar maydonga bir yilda 150-
400 kg gacha azot to’planadi. 
Suvda van am tuproqda azotni ko’k yashil suv o’tlari fiksatsiyalaydi.
Organizmlar o’lganidan keyin chirituvchi mikroorganizmlar ta’sirida oqsillar parchalanishi 
natijasida  ammiak  hosil  bo’ladi  (bu  jarayon  ammonifikatsiya  deyiladi),  qisman  o’simliklar  va 
bakteriyalar tomonidan o’zlashtiriladi va nitratlarga aylantiriladi. Bu jarayon nitrifikatsiya deyiladi. 
Nitratlar  ammoniy  tuzlar  kabi  o’simliklar  va  mikroorganizmlar  tomonidan  iste’mol  qilinadi. 
Nitratlarning  bir  qismi  esa  ayrim  bakteriyalar  tomonidan  elementlar  azotgacha  parchalanib, 
atmosferaga  ajratiladi.  Bu  jarayon  denitrifikatsiya  deyiladi.  shu  tarzda  azotning  tabiatda  davriy 
aylanishi davom etaveradi. 
Shunday  qilib,  biogen  migratsiya  jarayonida  jonli  (biotik)  va  jonsiz  (abiotik) 
tabiatning  o’zaro  munosabati  natijasida  anorganik  materiya  tirik  organizmlarga  o’tib,  o’zgarib 
yana qaytadan abiotik holatga qaytarilaveradi. Bu davriy aylanish uzluksiz davom etaveradi.

---