1-mavzu: biologiya fanining maqsadi va vazifalari

Irsiyat  va  o’zgaruvchanlik.  Irsiyat  –  tirik  organizmlarning  o’z  belgi  va  xususiyatlarini  kelgusi  avlodlarga  qoldirish,  ya’ni 
nasldan-naslga berish xossasidir.
O’zgaruvchanlik – tirik organizmlarning tashqi va ichki omillar ta’sirida yangi, o’zgargan belgi va xususiyatlarni hosil 
qilishidan iborat.
O’zgaruvchanlik  tufayli  organizmlar  o’z  ajdodlaridan  hamda  bir-biridan  o’z  belgi  va  xususiyatlari  bilan  farq  qiladi. 
Buning natijasida ularda xilma-xillik namoyon bo’ladi.
Irsiyat  va  o’zgaruvchanlik  tirik  organizmlarning  bir-biriga  qarama-qarshi,  lekin  o’zaro  uzviy  bog’liq  bo’lgan 
xossalaridandir.
Genetika  fani  organizmlarda  ularning  belgi  va  xususiyatlarining  nasldan  naslga  berilishini  ta’min  etuvchi  “gen”  deb 
ataluvchi irsiy  birlik mavjudligini isbot etadi.
Organizmdagi genlar kelgusi avlodlarga jinsiy ko’payish jarayonida, urug’ va tuxum hujayralari orqali beriladi. Jinssiz 
va vegetativ ko’payishda esa genlar keyingi avlodlarga sporalar yoki tana hujayralari orqali beriladi. 
Har  qaysi  organizmdagi  barcha  genlarning  yig’indisi,  uning  genotipini  tashkil  etadi.  Organizmning  individual 
rivojlanishida hosil bo’lgan belgi va xususiyatlarning yig’indisi esa uning fenotipi deb yuritiladi. 
Kuchli  ta’sir  etuvchi  fizik  va  kimyoviy  omillar  ta’sirida  genlar  tubdan  o’zgarishi  mumkin.  Natijada  yangi  irsiy 
o’zgaruvchanlik  paydo  bo’ladi.  Bundan  tashqari,  atrof-muhit  omillari,  organizm  genotipining  fenotipik  rivojlanishi  darajasiga 

---

ham ta’sir ko’rsatadi. Shunday qilib, tirik organizmlar fenotipining qanday bo’lishi, uning genotipiga hamda ma’lum darajada 
sharoit omillariga bog’liq.
Irsiyat va o’zgaruvchanlik organik olam evolyutsiyasining muhim omillari hisoblanadi.